Liste des tribuns militaires à pouvoir consulaire
Cette liste des tribuns militaires à pouvoir consulaire recense tous les hommes politiques romains élus sous la République romaine à la place de consuls, entre 444 et 367 av. J.-C.
Pour un article plus général, voir Tribun militaire à pouvoir consulaire.
Première période (444-409)
De 444 à 409 av. J.-C., la nouvelle forme de gouvernement que constitue le tribunat militaire semble avoir du mal à s'imposer face aux collèges de consuls qui restent régulièrement élus. Durant cette période, les tribuns consulaires sont élus seize fois contre vingt fois pour les consuls. Le nombre de tribuns élus chaque année est d'abord fixé à trois puis atteint régulièrement quatre à partir de 426 av. J.-C.
Année (av. J.-C.) | Noms des tribuns consulaires | Sources antiques[n 1] | |||||||||||
444[n 2] | A. Sempronius Atratinus • | L. (T.) Atilius Luscus • | T. Cloelius Siculus • | IV, 7 | |||||||||
443 à 439 : élections consulaires | |||||||||||||
438 | L. Quinctius Cincinnatus • I | Mam. Aemilius Mamercinus • | L. Iulius Iullus • | IV, 16 | |||||||||
437 à 435 ou 434[n 3] : élections consulaires | |||||||||||||
434[n 3] | Ser. Cornelius Cossus • (?) | M. Manlius Capitolinus • (?) | Q. Sulpicius Camerinus • (?) | ? | |||||||||
433 | M. Fabius Vibulanus • | M. Folius Flaccinator • | L. Sergius Fidenas • | IV, 25 | |||||||||
432 | L. Furius Medullinus • I | L. Pinarius Mamercinus • | Sp. Postumius Albus • | IV, 25 | |||||||||
431 à 427 : élections consulaires | |||||||||||||
426 | A. Cornelius Cossus • | T. Quinctius Poenus • | C. Furius Pacilus • | M. Postumius Albinus • I | IV, 31 | ||||||||
425 | L. Quinctius Cincinnatus • II | L. Furius Medullinus • II | A. Sempronius Atratinus • I | L. Horatius Barbatus (?) • | IV, 35 | ||||||||
424 | L. Sergius Fidenas • I | Ap. Claudius Crassus • | Sp. Nautius Rutilus • | Sex. Iulius Iullus • | IV, 35 | ||||||||
423 : élections consulaires | |||||||||||||
422 | L. Manlius Capitolinus • | Q. Antonius Merenda • | L. Papirius Mugillanus • | IV, 42 | |||||||||
421 : élections consulaires | |||||||||||||
420 | L. Quinctius Cincinnatus • III | L. Furius Medullinus • III | A. Sempronius Atratinus • II | M. Manlius Vulso • | IV, 44 | ||||||||
419[a 1] | Agrippa Menenius Lanatus • I | P. Lucretius Tricipitinus • I | Sp. Nautius Rutilus • I | (C. Servilius Axilla • I) | IV, 44 | ||||||||
418 | L. Sergius Fidenas • II | M. Papirius Mugillanus • I | C. Servilius Axilla • (II) | IV, 45 | |||||||||
417 | Agrippa Menenius Lanatus • II | P. Lucretius Tricipitinus • II | Sp. Veturius Crassus • | C. Servilius Axilla • (III) | IV, 47 | ||||||||
416 | A. Sempronius Atratinus • III | M. Papirius Mugillanus • II | Sp. Nautius Rutilus • II | Q. Fabius Vibulanus • I (?) | IV, 47 | ||||||||
415 | C. Valerius Potitus • I | Num. Fabius Vibulanus • I | P. Cornelius Cossus • | Q. Quinctius Cincinnatus • I | IV, 49 | ||||||||
414 | L. Valerius Potitus • I | Cn. Cornelius Cossus • | Q. Fabius Vibulanus II | P. Postumius Albinus • | IV, 49 | ||||||||
413 à 409 : élections consulaires |
Deuxième période (408-367)
Entre 408 et 367 av. J.-C., le tribunat consulaire est plus régulièrement utilisé. Seuls deux collèges de consuls sont élus, en 393 et 392 av. J.-C. Les effectifs augmentent rapidement, passant de trois puis quatre tribuns élus pour un an à six, voire huit selon les auteurs antiques. Après 392 av. J.-C., cette magistrature semble même devenir permanente jusqu'à l'année 367 av. J.-C. et son abrogation définitive, conséquence du vote des lois licinio-sextiennes. On en revient alors définitivement aux consuls (voir la liste des consuls de la République romaine).
Année (av. J.-C.) | Noms des tribuns consulaires | Sources antiques[n 1] | |||||||||||
408 | C. Servilius Structus • I | P. Cornelius Rutilus • | C. Iulius Iullus • I | IV, 56 | |||||||||
407 | C. Servilius Structus • II | C. Valerius Potitus • II | Num. Fabius Vibulanus • II | L. Furius Medullinus • I | IV, 57 | ||||||||
406 | P. Cornelius Rutilus • | L. Valerius Potitus • II | Cn. Cornelius Cossus • I | Cn. (Num.) Fabius Ambustus • | IV, 58 | ||||||||
405 | L. Furius Medullinus • II | C. Iulius Iullus • II | M. (M') Aemilius Mamercinus • I | IV, 61 | |||||||||
A. Manlius Vulso • I | T. Quinctius Capitolinus • | Q. Quinctius Cincinnatus • II | |||||||||||
404 | Sp. Nautius Rutilus • III | C. Valerius Potitus • III | Cn. Cornelius Cossus • II | IV, 61 | |||||||||
C. (K.) Fabius Ambustus • I | M' Sergius Fidenas • I | P. Cornelius Maluginensis • | |||||||||||
403[n 4] | L. Valerius Potitus • III | M. (M') Aemilius Mamercinus • II | M. Furius Fusus[n 5]• | L. Iulius Iullus • | V, 1 | ||||||||
Ap. Claudius Crassus • | M. Quinctilius Varus • | M. Postumius Albinus• II | M. Postumius • | ||||||||||
402 | C. Servilius Structus • III | A. Manlius Vulso • II | M' Sergius Fidenas • II | V, 8 | |||||||||
Q. Sulpicius Camerinus • I | Q. Servilius Fidenas • I | L. Verginius Tricostus • | |||||||||||
401 | L. Valerius Potitus • IV | M' Aemilius Mamercinus • III | Cn. Cornelius Cossus • III | V, 10 | |||||||||
K. Fabius Ambustus • (II) | M. Furius Camillus • I | L. Iulius Iullus • I | |||||||||||
400 | L. Titinius Pansa • I | P. Maelius Capitolinus • I | P. Manlius Vulso • | V, 12 | |||||||||
P. Licinius Calvus • | L. (Sp.) Furius Medullinus • | L. Publilius Philo • | |||||||||||
399 | Cn. Genucius Augurinus (•/• ?) I | L. Atilius Priscus (•/• ?) I | M. Veturius Crassus • | V, 13 | |||||||||
V. Publilius Philo • | M. Pomponius Rufus • | Cn. (C.) Duilius Longus • | |||||||||||
398 | L. Valerius Potitus • V | L. Furius Medullinus • III | M. Furius Camillus • II | V, 14 | |||||||||
Q. Servilius Fidenas • II | Q. Sulpicius Camerinus • II | M. Valerius Lactucinus • I | |||||||||||
397 | L. Furius Medullinus • IV | A. Manlius Vulso • III | L. Iulius Iullus • II | V, 16 | |||||||||
P. Cornelius Maluginensis • | A. Postumius Albinus • | L. Sergius Fidenas • | |||||||||||
396 | P. Maelius Capitolinus • II | L. Titinius Pansa • II | P. (Q.) Manlius Vulso • | V, 18 | |||||||||
Cn. Genucius Augurinus(•/• ?) II | L. Atilius Priscus(•/• ?) II | P. Licinius Calvus[n 6] • | |||||||||||
395 | L. Furius Medullinus • V | K. Fabius Ambustus • (III) | Q. Servilius Fidenas • III | V, 24 | |||||||||
M. Valerius Lactucinus • II | P. Cornelius Scipio • I | P. Cornelius Cossus • | |||||||||||
394 | L. Furius Medullinus • VI | M. Furius Camillus • III | P. Cornelius • ou P. Cornelius Scipio • II[n 7] | V, 26 | |||||||||
C. Aemilius Mamercinus • I | L. Valerius Publicola • I | Sp. Postumius Albinus • | |||||||||||
393 à 392 : élections consulaires | |||||||||||||
391 | L. Furius Medullinus • VII | C. Aemilius Mamercinus • II | Lucius L. Tricipitinus • I | V, 32 | |||||||||
Ser. Sulpicius Camerinus • | M. (L.) Aemilius Mamercinus • (I) | Agrippa Furius Fusus • | |||||||||||
390 | Q. Servilius Fidenas • IV | K. Fabius Ambustus • (IV) | Num. Fabius Ambustus • II | V, 36 | |||||||||
Ser. (P.) Cornelius Maluginensis • I | Q. Fabius Ambustus • | Q. Sulpicius Longus • | |||||||||||
389 | L. Valerius Publicola • II | P. Cornelius • I | A. Manlius Capitolinus • I | VI, 1 | |||||||||
L. Postumius Albinus • I | L. Aemilius Mamercinus • I (II) | L. Verginius Tricostus • | |||||||||||
388 | Q. Servilius Fidenas • V | L. Iulius Iullus • II | T. Quinctius Cincinnatus • I | VI, 4 | |||||||||
Ser. Sulpicius Rufus • I | L. Lucretius Tricipitinus • II | L. Aquilius Corvus • | |||||||||||
387 | L. Valerius Publicola • III | L. Aemilius Mamercinus • II (III) | L. Papirius Cursor • I | VI, 5 | |||||||||
C. (Cn.) Sergius Fidenas • I | L. Menenius Lanatus • I | C. (L.) Cornelius • | |||||||||||
386 | Q. Servilius Fidenas • VI | M. Furius Camillus • IV | Ser. Cornelius Maluginensis • II | VI, 6 | |||||||||
L. Quinctius Cincinnatus • I | P. Valerius Potitus • I | L. Horatius Pulvillus • | |||||||||||
385 | A. Manlius Capitolinus • II | L. Papirius Cursor • II | P. Cornelius • II | VI, 11 | |||||||||
L. Quinctius Cincinnatus • II | C. (Cn.) Sergius Fidenas • II | T. Quinctius Cincinnatus • II | |||||||||||
384 | M. Furius Camillus • V | Ser. Cornelius Maluginensis • III | P. Valerius Potitus • II | VI, 18 | |||||||||
Ser. Sulpicius Rufus • II | T. Quinctius Cincinnatus • III | C. Papirius Crassus • | |||||||||||
383 | L. Valerius Publicola • IV | A. Manlius Capitolinus • III | Ser. Sulpicius Rufus • III | VI, 21 | |||||||||
L. Aemilius Mamercinus • III (IV) | L. Lucretius Tricipitinus • III | M. Trebonius • | |||||||||||
382 | Ser. Cornelius Maluginensis • IV | L. Aemilius Mamercinus • IV (V) | L. Papirius Mugillanus • (I) | VI, 22 | |||||||||
Q. Servilius Fidenas • I | Sp. Papirius Crassus • | Ser. (C.) Sulpicius Camerinus • | |||||||||||
381 | M. Furius Camillus • VI | L. Lucretius Tricipitinus • IV | L. Postumius Albinus • II | VI, 22 | |||||||||
L. Furius Medullinus • I | M. Fabius Ambustus • I | A. Postumius Albinus • | |||||||||||
380[n 8] | L. Valerius Publicola • V | Ser. Cornelius Maluginensis • IV | P. Valerius Potitus • III | VI, 27 | |||||||||
Sp. (L.) Papirius Cursor (II) | C. (Cn.) Sergius Fidenas III | L. Menenius Lanatus • II | |||||||||||
L. Aemilius Mamercinus • VI (?) | C. Sulpicius Peticus • (?) | T. Papirius Crassus • (?) | |||||||||||
379 | L. Iulius Iullus • III | P. Manlius Capitolinus • I | C. Manlius Capitolinus • | VI, 30 | |||||||||
C. Sextilius • | M. Albinius • | L. Antistius • | |||||||||||
378 | Q. Servilius Fidenas • II | P. Cloelius Siculus • | L. Geganius Macerinus • | VI, 31 | |||||||||
Sp. Furius • | C. Licinius • ou L. Menenius Lanatus • III | M. Horatius • | |||||||||||
377 | L. Aemilius Mamercinus • | P. Valerius Potitus • IV | L. Quinctius Cincinnatus • III | VI, 32 | |||||||||
Ser. Sulpicius Praetextatus • I | C. Veturius Crassus • I | C. Quinctius Cincinnatus • | |||||||||||
376 | Ser. Cornelius Maluginensis • V | L. Menenius Lanatus • IV | Ser. Sulpicius Praetextatus • II | L. Papirius Mugillanus • II | ? | ||||||||
375 à 371 : blocage politique | |||||||||||||
370 | Ser. Cornelius Maluginensis • VI | P. Valerius Potitus • V | A. Manlius Capitolinus • IV | VI, 36 | |||||||||
Ser. Sulpicius Praetextatus • III | L. Furius Medullinus • II | C. Valerius Potitus • | |||||||||||
369 | Q. Servilius Fidenas • III | C. Veturius Crassus • II | M. Fabius Ambustus • II | VI, 36 | |||||||||
A. Cornelius Cossus • I | M. Cornelius Maluginensis • I | Q. Quinctius Cincinnatus • | |||||||||||
368 | Ser. Cornelius Maluginensis • VII | Ser. Sulpicius Praetextatus • IV | L. Veturius Crassus • I | VI, 38 | |||||||||
T. Quinctius Cincinnatus • | Sp. Servilius Structus • | L. Papirius Crassus • | |||||||||||
367 | P. Valerius Potitus • VI | A. Cornelius Cossus • II | P. Manlius Capitolinus • II | VI, 42 | |||||||||
M. Cornelius Maluginensis • II | L. Veturius Crassus • II | M. Geganius Macerinus • |
Notes et références
Notes
- ↑ a et b Sauf indication contraire, il s'agit de Tite-Live, Histoire romaine
- ↑ 444 : les trois tribuns consulaires démissionnent trois mois après leur élection, par un décret des augures, pour un vice lors de l'organisation des votes (Tite-Live, Histoire romaine, IV, 7 et Denys d'Halicarnasse, Antiquités romaines, XI, 61).
- ↑ a et b 434 : il n'est pas bien établi si ce sont des consuls ou des tribuns consulaires qui sont élus cette année (Tite-Live, Histoire romaine, IV, 23).
- ↑ 403 : selon les historiens modernes, les censeurs de 403 av. J.-C. sont comptés comme tribuns consulaires par l'une des sources de Tite-Live. Il faudrait donc compter six tribuns et non huit pour cette année-là.
- ↑ 403 : d'après Tite-Live, c'est Marcus Furius Camillus et non Marcus Furius Fusus qui est tribun consulaire cette année-là. Il est possible qu'il y ait une confusion entre les deux Marcus Furius (Tite-Live, Histoire romaine, V, 10, 14 et 26 et VI, 6, 18 et 22).
- ↑ 396 : son père, Publius Licinius Calvus Esquilinus, tribun consulaire en 400 av. J.-C., est réélu sans s'être porté candidat et demande au peuple que son fils soit nommé à sa place, ce qui lui est accordé (Tite-Live, Histoire romaine, V, 18).
- ↑ 394 : un Publius Cornelius est tribun consulaire cette année-là. Il s'agit soit de Publius Cornelius, deux fois tribun consulaire en 389 et 385 av. J.-C., soit de Publius Cornelius Scipio, tribun consulaire l'année passée. Tite-Live signale que c'est son second tribunat consulaire, ce qui pourrait indiquer qu'il s'agit de Publius Cornelius Scipio (Tite-Live, Histoire romaine, V, 26).
- ↑ 380 : selon Tite-Live, il y a six tribuns consulaires cette année-là (Tite-Live, Histoire romaine, VI, 27) mais certaines sources comptent jusqu'à neuf tribuns, soit un record.
Références
- Sources antiques :
- ↑ Denys d'Halicarnasse, Antiquités romaines, XII, 6
Bibliographie
- (en) T. Robert S. Broughton, The Magistrates of the Roman Republic : Volume I, 509 B.C. - 100 B.C., New York, The American Philological Association, coll. « Philological Monographs, number XV, volume I », , 578 p.
- (fr) Jean-Claude Richard, « Réflexions sur le tribunat consulaire », Mélanges de l'École française de Rome. Antiquité, t. 102, no 2, , p. 767-799 (lire en ligne)
- Portail de la Rome antique