Titia van der Tuuk

Titia van der Tuuk
Van der Tuuk (links) met haar partner Rosa Roosegaarde Bisschop, ca. 1885 (foto Bruining, Arnhem)
Algemene informatie
Volledige naam	Titia Klasina Elisabeth van der Tuuk
Pseudoniem(en)	Titia
Geboren	27 november 1854
Geboorteplaats	't Zandt
Overleden	7 mei 1939
Overlijdensplaats	Zeist
Land	Nederland
Dbnl-profiel
Portaal    Literatuur

Titia Klasina Elisabeth van der Tuuk ('t Zandt, 27 november 1854 - Zeist, 7 mei 1939) was een Nederlands feministisch schrijfster en vertaalster.

Ze was de dochter van Nicolaus van der Tuuk (1821-1867), predikant en Petronella Helena Clasina Lenting (1822-1900), schrijfster van jeugdliteratuur. Van der Tuuk volgde de opleiding tot onderwijzeres en haalde de mo-aktes Frans, Duits en wiskunde. Ze werkte aanvankelijk als lerares, maar moest haar vak opgeven vanwege doofheid. Ze nam in 1882 ontslag bij de meisjes-ulo in Deventer, waar ze destijds werkzaam was. Haar atheïstische denkwijze leidde tot veel verzet. Na 1885 begon ze met het vertalen van buitenlandse literatuur in het Nederlands (zoals Oorlog en vrede van Leo Tolstoj) en het schrijven van jeugdliteratuur en historische romans. Ook schreef zij voor het tijdschrift Sint-Nicolaas. Ze was in haar activisme voorstandster van atheïsme, geheelonthouding, vegetarisme en pacifisme. Ze was lid van de Haarlemse afdeling van de vrijdenkersvereniging De Dageraad, ze correspondeerde met Multatuli. Dekkers feministische IDEEN vormden een grote inspiratiebron voor haar.^[1] Als auteur gebruikt ze vaak het pseudoniem Vitalis (afgeleid van vita, wat 'leven' betekent in het Latijn). Ze was nooit getrouwd, maar woonde vanaf 1897 samen met Rose Roosegaarde Bisschop (1856-1940).

Via De Dageraad maakte ze kennis met de politicus Carel Victor Gerritsen, de socialist Ferdinand Domela Nieuwenhuis, de arts Aletta Jacobs en de schrijfster Elise Haighton, de eerste vrouw in het bestuur van de vereniging. Mede door hen raakte ze overtuigd van feministische ideeën. Ze zette in 1883 met Haighton en Jacobs de eerste vrouwenkiesrecht actie op touw (de bekende actie waarbij Jacobs als belastingbetalende burgeres haar kiesrecht opeiste, maar dat niet kreeg). Van der Tuuk is actief gebleven voor de vrouwenzaak. Ze volgde in 1885 Haighton op in de redactie van De Dageraad en in 1887 werd ze lid van het bestuur.

Van der Tuuk gaf tussen 1895 en 1897 een eigen tijdschrift uit met de titel Excelsior: Maandschrift voor jonge dames. De doelgroep waren meisjes die net klaar waren met school en het tijdschrift werd gevuld met onder andere verhalen, poëzie en beschouwingen over zaken die op meisjes van toepassing waren. Ook stonden er korte stukken tekst in andere talen in, waarover van der Tuuk schreef dat deze goed waren om de talenkennis van de lezers te bevorderen.^[2]

• 1878 - Lieve Aleida. In: De Tolk van den Vooruitgang, Derde en Vierde Bundel, p. 262-265;
• 1879 - De noodzakelijkheid van 't socialisme'. In: De Tolk van den Vooruitgang, Vijfde en Zesde Bundel (?), p. 177-182;
• 1886 - Emma's gebrek. Toneelstukje in één bedrijf. Enschede, M.J. van der Loeff
• 1886 - Uit logeren! Toneelstukje in één bedrijf. Enschede, M.J. van der Loeff
• 1886 - Het testament. Toneelstukje in twee bedrijven. Enschede, M.J. van der Loeff
• 1886 - De brief van den onderwijzer. Toneelstukje in drie bedrijven. Enschede, M.J. van der Loeff
• 1887 - Gezellige uurtjes. Sprookjes uit den ouden tijd. Schoonhoven, W.H.J. van Nooten
• 1887 - In 't hoekje van den haard. Sprookjes en vertellingen. Amsterdam, L.J. Veen
• 1888 - In 't schemeruurtje. Sprookjes. Arnhem, P. Gouda Quint
• 1889 - Kleinood. Sprookjes. Amsterdam, Veen
• 1889 - Uit het tooverland. Sprookjes. Amsterdam, Veen
• 1889 - De kleine fee. Sprookjes. Amsterdam, Veen. Bevat ook: Van Harm die alles deed en Klaas die niets deed; De gelukserwt
• 1890 - In vrije uren. Twee verhalen voor de jeugd. Almelo, W. Hilarius W.zn. Bevat: Vogeltje vlug; Eind goed, al goed
• ca. 1890 - De leelijkste van de vijf. Een verhaal voor meisjes. Amsterdam, J. Vlieger
• ca. 1890 - Het neefje uit de Oost, een verhaal voor meisjes. Deventer, A.J. van den Sigtenhorst
• ca. 1890 - Rijk en arm, twee verhalen voor meisjes. Deventer, A.J. van den Sigtenhorst. Bevat: Het neefje uit de oost; De leelijkste van de vijf
• 1891 - Bijdrage tot oplossing der sociale kwestiën. Assen, Van Gorcum. Rede uitgesproken te Assen, den 22 Februari 1891
• 1893 - Op de Lichtenhorst. Een verhaal voor jongens en meisjes. Haarlem, W.H.J. van Nooten
• 1896 - Excelsior. Maandschrift voor jonge dames. Almelo, W. Hilarius Wzn. Jrg. 1, niet verder verschenen (red.)
• 1896 - De rol van de vrouw in den drankstrijd. Verslag van het Nationaal Congres voor geheel-onthouding, Utrecht, 6 en 7 november 1896
• ca. 1896 - Op kalme levenszee. Oorspronkelijke novelle. Almelo, W. Hilarius Wzn.
• 1897 - De geschenken van den dwerg. Een sprookje. Deventer, Æ.E. Kluwer
• 1897 - Een betere toekomst. Amsterdam, W. Versluys
• 1898 - Waarop wacht gij?. Dordrecht, J. de Zeeuw. Aansporing tot geheelonthouding
• 1898 - Mensch of voorwerp?. Arnhem, Arnhemsche Uitgevers-Maatschappij. Over de vrouwenbeweging
• 189? - Aza de schildknaap. Amsterdam, H.J.W. Becht
• 1900 - Rozefee en Pollo en zijn vrienden. Leiden, Sijthoff
• 1900 - In 't hoekje van den haard. Sprookjes en vertellingen. Amsterdam, L.J. Veen
• ca. 1900 - Een prettige vacantie. Een verhaal voor jongens en meisjes. Almelo, W. Hilarius Wzn.
• 1904 - Met verlof in 't vaderland. Amsterdam, Vennootschap "Letteren en Kunst"
• 1904 - Struikelblokken en hinderpalen. St. Anna-Parochie, Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken
• 1905? - Alkohol of niet? Een ernstig woord aan jonggehuwden. Zuid-Scharwoude, Alg. Ned. Geh.-Onth. Bond
• 1906 - Het litteken van het dogma'. In: De Dageraad 1856-1906. p. 232-236;
• 1912 - De rol van den alkohol. Zuid-Scharwoude, De Jong
• 1913 - De gezondheid in huis : hygiënische raadgever voor 't huisgezin. Almelo, W. Hilarius Wzn.
• 1915 - De vrouw in haar seksueele leven. Een physiologisch-maatschappelijke studie met geneeskundige en hygiënische wenken. Almelo, W. Hilarius Wzn.
• M. Cohen Tervaert-Israëls, dr. J. Rutgers, G. Kaptein-Muysken, Wilhelmina Drucker, Ch. Carno-Barlen, Est. H. Hartsholt-Zeehandelaar, Titia van der Tuuk, Martina G. Kramers, C. C. A. De Bruine-Van Dorp, Lodewijk van Mierop, Mr. S. Van Houten, J. C. De Bruijne - Moederschap: sexueele ethiek (Brochure uitgegeven door het Nationaal Comité voor Moederbescherming en Sexueele Hervorming)
• 1916 Twee geschiedenissen van vrede. In: Gedenkboek ter gelegenheid van den 70sten verjaardag van F. Domela Nieuwenhuis, p. 139-142.

• 1869 - Goud-Elsje (naar aanleiding van Marlitt's Goud Elsje). Deventer, A. ter Gunne. Vertaling uit het Hoogduitsch van: Goldelschen van Eugenie Marlitt (pseudoniem van Eugenie John)
• 1887 - Oorlog en vrede. Historische roman van Leo graaf Tolstoï. Eerste deel: Vóór Tilsit. 1805-1807; Tweede deel: De inval. 1807-1812; Derde deel: Borodino. De Franschen in Moskou. Besluit. 1812-1820. Arnhem, Gouda Quint. Naar de Fransche en Hoogduitsche vertalingen
• 1888 - Don Quichotte. Amsterdam, W. Versluys. Vert. van: Don Quijote van Miguel de Cervantes y Saavedra, 1605, 1615. Uit het Spaans vertaald
• 1888 - Arthur en Squirrel. Een verhaal voor kinderen en voor hen, die van kinderen houden van Johanna Spyri. Amsterdam, Veen
• ca. 1890 - Rijk en arm. Twee verhalen voor meisjes. Deventer, A.J. van den Sigtenhorst. Bevat: Het neefje uit de oost; De leelijkste van de vijf
• 1891 - De pages van Francis Vere. Een verhaal uit den 80-jarigen oorlog. Almelo, W. Hilarius Wzn. Vert. van: By England's aid, or, The freeing of the Netherlands (1585-1604) van G.A. Henty, 1891
• 1891 - In dienst van den Prins. Een verhaal uit den 80-jarigen oorlog. Almelo, W. Hilarius Wzn. Naar het Engelsch van G.A. Henty
• 1892 De jonge vaandrig. Een verhaal uit de dagen van Waterloo. Almelo, W. Hilarius Wzn. Bew. naar: One of the 28th. A tale of Waterloo van G.A. Henty, 1889
• 1892 - Voor den tempel. Een verhaal uit de eerste eeuw onzer jaartelling. Almelo, W. Hilarius Wzn. Vert. van: For the temple van G.A. Henty 1888. Ca. 1900 uitgegeven als: Een jeugdige held. Een verhaal uit de eerste eeuw onzer jaartelling
• 1894 - Naar de Noordpool. Amsterdam, D.B. Centen. Vert. van: Une Française au pôle Nord van P. Maël, 1893
• 1894 - Voor vrijheid en onafhankelijkheid. Een verhaal uit den Griekschen Vrijheidsoorlog (1821-1832). Almelo, W. Hilarius Wzn. Vert. van: The lion of the North van G.A. Henty, 1886
• 1894 - Met Hannibal over de Alpen. Almelo, W. Hilarius Wzn. Vert. van: The young Carthaginians van G.A. Henty, 1887
• 1895 - Een vroolijk viertal. Almelo, W. Hilarius Wzn. Vrij naar het Engelsch van Ismay Thorn
• 1895 - De gebiedende goedheid. Vert. van: L'impérieuse bonté van J.-H. Rosny (= pseudoniem van de broers Joseph Boex en Séraphin Boex), 1894
• 1895 - In ballingschap. Lotgevallen van een jongen Engelschman in dienst van Karel XII van Zweden. Almelo, W. Hilarius Wzn. Naar het Engelsch van G.A. Henty
• 1895 - Andersens sproken en vertellingen. Dl. 1: Morgenrood; Dl. 2: Lenteleven; Dl. 3: Zonneschijn/ Naverteld door S.J. Andriessen. 4de geheel herziene en veel vermeerdede druk, bewerkt. door Titia van der Tuuk
• 1896 - Thankmar de Sicambriër. Een verhaal uit den tijd van Julius Cesar. Meppel, H. ten Brink. Vert. van: Thankmar, der Sugambrer van Robert Münchgesang
• 1896 - Spartacus, de slavenaanvoerder. Een verhaal uit het oude Rome. Meppel, H. ten Brink. Bewerkt uit het Hoogduitsch van Robert Münchgesang
• 1897 - Wrakhout. Zeven schetsen. Almelo, W. Hilarius Wzn. naar het Engels van Hub. Crackanthorpe bewerkt
• 1898 - Slachtoffers van het oude vooroordeel. Uit het Engels van Geo. Paston
• 1898 - Friedel, de bestedeling. Een verhaal voor de jeugd. Leiden, A.H. Adriani. Naar het Duitsch van H. Brandstädter
• ca. 1900 - Onder de vanen van Gustaaf Adolf. Een verhaal uit den dertigjarigen oorlog. Almelo, W. Hilarius Wzn. Naar het Engelsch van G.A. Henty
• 1907 - Het heele jaar rond. Almelo, W. Hilarius Wzn. Gedeeltelijk naar het Engelsch
• 1907 - Vijver en stroom. Almelo, W. Hilarius Wzn. Gedeeltelijk naar het Engelsch
• 1907 - Het vegetarisme een economische noodzakelijkheid. Uit het Duitsch van J. Sponheimer
• 1907 - De tooverviool. Een ware geschiedenis van iemand die haar gevonden en van een die haar bespeeld heeft. Leiden, Adriani. Naar het Duitsch van H. Brandstaedter
• 1907 Wat er in onzen tuin te zien is. Almelo, W. Hilarius Wzn. Gedeeltelijk naar het Engelsch
• 1908 - Bekeerd. Almelo, W. Hilarius Wzn. Naar het Engelsch van Elizabeth Robins
• 1910 - Zelfopvoeding. Almelo, W. Hilarius Wzn. Vert. van: L'éducation de soi même van Paul Dubois, 1909
• 1910 - Levenswandel. Een boek voor jonge menschen. Zwolle : Ploegsma. Vert. uit het Duitsch van Fr.W. Foerster
• 1910 - Erichs vacantie. Een verhaal voor de jeugd. Leiden, Adriani. Naar het Duitsch van H. Brandstaedter
• 1911 - School en karakter : bijdragen tot de pedagogiek der gehoorzaamheid en tot de hervorming der schooltucht. Zwolle, Ploegsma. Vert. en bew. uit het Duitsch van Fr.W. Foerster
• 1912 De opvoeding van den wil. Zwolle, J. Ploegsma. Vertaling van: L'éducation de la volonté van Jules Payot. Naar de 34ste Fransche uitgave bewerkt
• 1913 - Karaktervorming : een boek voor ouders, onderwijzers en geestelijken. Zwolle, J. Ploegsma. Vertaling van: Jugendlehre van Fr.W. Foerster
• 1917 - Opvoeding en zelfopvoeding, voornaamste gezichtspunten voor ouders en onderwijzers, opvoeders en verzorgers der jeugd. Zeist, Ploegsma. Vert. van: Erziehung und Selbsterziehung van van Fr.W. Foerster, 1917
• 1926 - Door het noodlot achterhaald (Erlöst). Roman. Zeist, Swartsenburg. Vert. van: Erlöst van Nataly von Eschstruth (pseud. van Nataly von Knobelsdorff-Brenkenhoff)

Zie de categorie Titia van der Tuuk van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.