Aleksandra i Hieronim Skłodowscy

Aleksandra Skłodowska

Data urodzenia	ok. 1862
Data i miejsce śmierci	20 stycznia 1944 Skłody-Piotrowice
Narodowość	polska
Dzieci	Apolonia, Hieronim
Multimedia w Wikimedia Commons

Hieronim Skłodowski

ps. „Marczak”

Data urodzenia	ok. 1906
Data i miejsce śmierci	20 stycznia 1944 Skłody-Piotrowice
Zawód, zajęcie	rolnik
Narodowość	polska
Małżeństwo	Amelia
Dzieci	Cecylia, Irena, Leonard, Natalia, Włodzimierz

Aleksandra i Hieronim Skłodowscy – matka i syn, Polacy zamordowani za pomoc niesioną Żydom przez okupantów niemieckich we wsi Skłody-Piotrowice w obecnym powiecie ostrowskim.

Rodzina Skłodowskich była trzypokoleniowa. Najstarszą osobą była Aleksandra (ur. ok. 1862). Razem z nią mieszkali córka Apolonia oraz syn Hieronim (ur. ok. 1906) wraz ze swoją rodziną – żoną Amelią (ur. 1909) i pięciorgiem dzieci: Leonardem, Ireną, Natalią, Cecylią i Włodzimierzem^[1]. Hieronim był rolnikiem, we wsi zwano go „Marczakiem”. Po ataku III Rzeszy na ZSRR, pod koniec sierpnia 1941 Niemcy ogłosili, że Żydzi zamieszkujący Zaręby Kościelne i okolice zostaną ewakuowani do getta w Czyżewie. Na początku września przeprowadzono akcję przesiedleńczą. W jej trakcie Żydów umieszczono w szkole w Szulborzu. Następnie przewieziono do lasu koło Mianówka, gdzie zostali zamordowani i pogrzebani. Według inskrypcji umieszczonej na pomniku odsłoniętym tam w 1959, zginęło wówczas ok. 5000 Żydów. W trakcie transportu część Żydów zdołała uciec i ukryć się w okolicach Zarąb Kościelnych. Jednym z takich miejsc, w którym Żydzi znaleźli schronienie było gospodarstwo rodziny Skłodowskich w Skłodach-Piotrowicach^[2].

20 stycznia 1944 niemieccy żandarmi przybyli z posterunków w Zarębach Kościelnych, Andrzejewie i Jasienicy^[3], by dokonać obławy w Skłodach-Piotrowicach. W czasie akcji w gospodarstwie Skłodowskich, których podejrzewano o przetrzymywanie Żydów, przeprowadzono rewizję. Odkryto mogącą pomieścić kilka osób kryjówkę, która w dniu obławy była pusta. Pomimo tego rozstrzelano na miejscu Hieronima i jego obłożnie chorą matkę Aleksandrę, a ciała zamordowanych zakopano nieopodal zabudowań^[4]. Pozostałych przy życiu członków rodziny umieszczono w areszcie w Jasienicy, gdzie przebywali przez tydzień. Po zwolnieniu Niemcy nie pozwolili im wrócić na swoje gospodarstwo i do końca okupacji niemieckiej zamieszkiwali w sąsiednich Skłodach Średnich^[5]. Według niektórych opracowań Niemcy mieli rozstrzelać także Amelię Skłodowską wraz z którymś z dzieci oraz ich sąsiadkę Stefanię Pieńkowską, która w trakcie obławy miała przebywać u sąsiadów.

16 czerwca 2019 w Skłodach-Piotrowicach Aleksandra i Hieronim Skłodowscy zostali upamiętnieni w ramach projektu „Zawołani po imieniu”^[6]. Przy domu nr 6, w miejscu gdzie zostali zamordowali, odsłonięto pomnik^[6]. Uroczystość uświetnili, m.in.: wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Magdalena Gawin, wójt gminy Zaręby Kościelne Urszula Wołosiewicz, starosta ostrowski Zbigniew Chrupek oraz dyrektor Instytutu Pileckiego Wojciech Kozłowski^[6].

• Władysław Bartoszewski, Zofia Lewinówna, (red.), Ten jest z Ojczyzny mojej: Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, Warszawa: Stowarzyszenie ŻIH: Świat Książki, 2007, wyd. 3, s. 605, ISBN 978-83-247-0715-7.
• Czesław Dobroński, Waldemar Monkiewicz (red.), Białostoccy Żydzi, Białystok: IH FUW, 1997, t. 2, ISBN 83-901668-6-0.
• Waldemar Monkiewicz, Za cenę życia. O ratowaniu Żydów w Białostockiem w okresie okupacji niemieckiej [w:] Daniel Edward Skłodowski, Losy mieszkańców gminy Zaręby Kościelne w latach wojny 1939–1945, Warszawa: Wydawnictwo SGGW, 2004, ISBN 83-7244-467-6.
• Aleksandra Namysło, Grzegorz Berendt, Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej,2014, s. 428–429, ISBN 978-83-7629-669-2.
• Paweł Rytel-Andrianik, Dam im imię na wieki. Polacy ratujący Żydów z okolic Treblinki, Oksford-Treblinka 2011, s. 137, ISBN 978-83-7257-497-8.