Alfabet wietnamski
Alfabet wietnamski (wiet. quốc ngữ) – alfabet oparty na piśmie łacińskim, służący do zapisu języka wietnamskiego. Składa się z następujących 29 liter:
W zapisie języka wietnamskiego używa się też 10 dwuznaków i jednego trójznaku:
Liter F, J, W oraz Z używa się do zapisu wyrazów obcego pochodzenia.
Alfabet wietnamski i wymowa poszczególnych liter
| Litera | Nazwa litery | Wymowa IPA |
|---|---|---|
| A a | a | aː, w niektórych dialektach: æ |
| Ă ă | á | ɐ |
| Â â | ớ | ə |
| B b | bê, bờ | ɓ, ʔb |
| C c | xê, cờ | k |
| D d | dê, dờ | w dialekcie północnym: z, w dialekcie południowym: j |
| Đ đ | đê, đờ | ɗ, ʔd |
| E e | e | ɛ |
| Ê ê | ê | e |
| G g | giê, gờ | ɣ z (przed samogłoską „i”) |
| H h | hát, hờ | h |
| I i | i ngắn | i |
| K k | ca | k |
| L l | e-lờ | l |
| M m | em-mờ | m |
| N n | en-nờ | n |
| O o | o | ɔ |
| Ô ô | ô | o |
| Ơ ơ | ơ | əː |
| P p | pê | p |
| Q q | cu, quy | w dialekcie północnym: kw, w dialekcie południowym: w |
| R r | e-rờ | w dialekcie północnym: z, w dialekcie południowym: ʐ, ɹ |
| S s | ét-sì, sờ | s, w dialekcie południowym i centralnym: ʂ |
| T t | tê, tờ | t |
| U u | u | u |
| Ư ư | ư | ɨ |
| V v | vê, vờ | v, w dialekcie południowym: j lub [bj] |
| X x | ích-xì | s |
| Y y | i dài, i-cờ-rét | wymawiana jako samogłoska i, |
| Obce znaki dla wietnamskiego | Wymowa | Wymowa w połączeniu z literą a | Wymowa z oçsanie (po flamandzku przed literą O lub o) |
|---|---|---|---|
| F f | Fw | Mpa | Fzo |
| J j | Ij | Ija | Iju |
| ẞ ß | Sj | Sla | Sao |
| W w | Wf | Fa | Wzo |
| Z z | S | Sa | So |
Uwaga: spółgłoski c, p, i t występujące w wygłosie wyrazów, wymawiane są bez plozji.
Wymowa dwuznaków i trójznaku NGH
a) Wymowa w nagłosie sylaby:
- CH – [t͡ɕ] lub [t͡ʃ]
- KH – [x]
- NG – [ŋ]
- NH – [ɲ]
- PH – [f]
- TH – [tʰ]
- TR – [t͡ʃ] lub [t͡ʂ]
- QU – [kw]
- GH – wariant ortograficzny G (przed samogłoskami i, e oraz ê).
- NGH – wariant ortograficzny NG (przed samogłoskami i, e oraz ê).
b) Wymowa w wygłosie sylaby:
Zaznaczenie tonów na piśmie
Tony zaznacza się we współczesnym alfabecie wietnamskim za pomocą odpowiednich znaków diakrytycznych.
| Nazwa tonu | Kontur | Znak diakrytyczny | Samogłoski z tonalnymi znakami diakrytycznymi | |
|---|---|---|---|---|
| Ngang lub Bằng | średni równy ˧ | nie zaznacza się | Aa, Ăă, Ââ, Ee, Êê, Ii, Oo, Ôô, Ơơ, Uu, Ưư, Yy | |
| Huyền | niski opadający ˨˩ | grawis | Àà, Ằằ, Ầầ, Èè, Ềề, Ìì, Òò, Ồồ, Ờờ, Ùù, Ừừ, Ỳỳ | |
| Hỏi | opadająco-wznoszący ˧˩˧ | hak | Ảả, Ẳẳ, Ẩẩ, Ẻẻ, Ểể, Ỉỉ, Ỏỏ, Ổổ, Ởở, Ủủ, Ửử, Ỷỷ | |
| Ngã | wznoszący się glotalizowany ˧ˀ˥ | tylda | Ãã, Ẵẵ, Ẫẫ, Ẽẽ, Ễễ, Ĩĩ, Õõ, Ỗỗ, Ỡỡ, Ũũ, Ữữ, Ỹỹ | |
| Sắc | wysoki wznoszący się ˧˥ | akcent ostry | Áá, Ắắ, Ấấ, Éé, Ếế, Íí, Óó, Ốố, Ớớ, Úú, Ứứ, Ýý | |
| Nặng | niski opadający glotalizowany ˧˨ˀ | kropka pod literą | Ạạ, Ặặ, Ậậ, Ẹẹ, Ệệ, Ịị, Ọọ, Ộộ, Ợợ, Ụụ, Ựự, Ỵỵ | |
Bibliografia
- Monika Heyder: Język wietnamski – rozmówki, Assimil, ISBN 978-83-89876-42-3.
- Teresa Halik, Hoang Thu Oanh: Język wietnamski, DIALOG, Warszawa 2009, ISBN 978-83-89899-99-6.
Linki zewnętrzne
- Alfabet wietnamski na portalu Omniglot (ang.)
- Wymowa poszczególnych liter (dialekt północny)
- Wymowa poszczególnych liter (dialekt południowy)
- p
- d
- e
Alfabety łacińskie
| Języki indoeuropejskie |
| ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Języki uralskie | |||||||||||||
| Języki turkijskie |
| ||||||||||||
| Inne |
- p
- d
- e
| Alfabetyczne |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Spółgłoskowe (abdżady) | |||||||||||
| Półalfabetyczne | |||||||||||
| Alfabetyczno-sylabiczne (abugidy) |
| ||||||||||
| Sylabiczne |
| ||||||||||
| Logograficzne |
| ||||||||||
| Nieodczytane (nieznana struktura) | |||||||||||
| Protopisma | |||||||||||
| Alfabety fonetyczne | |||||||||||
| Pseudoalfabety | |||||||||||
| Zapis liczb | |||||||||||
| Projekty ideograficzne |
|
Kontrola autorytatywna (alfabet oparty na alfabecie łacińskim):
- GND: 4568753-5
- Britannica: topic/Quoc-ngu
