Cleistes

Cleistes

Cleistes revoluta

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

storczykowate

Podrodzina

waniliowe

Rodzaj

Cleistes

Nazwa systematyczna

Cleistes Rich. ex Lindl.
Gen. Sp. Orchid. Pl. 409. Feb 1840^[3]

Typ nomenklatoryczny

C. lutea Lindl., nom. illeg. = C. grandiflora (Aubl.) Schltr.^[3]^[4]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Cleistes – rodzaj roślin jednoliściennych z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Obejmuje w zależności od ujęcia od około 25^[5] do 64^[6]^[7] gatunków. Zasięg ich obejmuje niemal wyłącznie strefę tropikalną i subtropikalną Ameryki Południowej^[5] (w Ameryce Środkowej występuje endemit kostarykański – C. costaricensis^[8]). Nazwa naukowa pochodzi z greckiego słowa cleistes oznaczającego "zamknięty" i odnosi się do wąsko dzwonkowatego okwiatu^[9].

Morfologia

Łodyga: Prosta, pojedyncza, zwykle dość słabo ulistniona^[5].
Korzenie: Do 2 mm szerokości, czasem z bulwiastymi zgrubieniami, łamliwe^[5].
Liście: Nieliczne, kilka na pędach wegetatywnych, na pędach generatywnych często tylko jeden liść. Liście są siedzące o blaszce jajowato-lancetowatej lub wąsko-lancetowatej^[5].
Kwiaty: Zebrane w kwiatostan szczytowy zawierający do 3 kwiatów. Przysadki podobne do liści. Kwiaty odwrócone o 180° (jak u większości storczykowatych), wzniesione, siedzące. Zewnętrzne listki okwiatu zwykle oliwkowozielone, brązowe lub brązowoczerwone, równowąskolancetowate, na końcach zaostrzone. Wewnętrzne listki różowe do białych, łopatkowate do owalnych, często formujące rurkę z wywiniętą wargą, koloru białego lub różowego, czerwono żyłkowaną, podzieloną na trzy łatki. Prętosłup wolny, biały, na szczycie ucięty. Pylnik szczytowy, zwisający z dwoma pyłkowinami. Ziarna pyłku w tetradach^[5].
Owoce: Torebka cylindryczna, wzniesiona^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)

Jeden z 5–6 rodzajów plemienia Pogonieae w podrodzinie waniliowe (Vanilloideae) Szlachetko, stanowiącej jeden ze starszych kladów w obrębie rodziny storczykowatych (Orchidaceae)^[2]^[10]^[11]. Dawniej rodzaj nie był wyodrębniany, a zaliczane tu rośliny włączano do rodzaju Pogonia^[9]. Już w XXI wieku, po uzyskaniu dowodów molekularnych wyodrębniono zaliczane do Cleistes gatunki północnoamerykańskie (C. divaricata i C. bifaria), które okazały się być bliżej spokrewnione z rodzajami Isotria i Pogonia niż z południowoamerykańskimi przedstawicielami Cleistes^[8] i w efekcie zostały w 2008 roku wyodrębnione w osobny rodzaj Cleistesiopsis^[12]. Rośliny te od przedstawicieli Cleistes różnią się m.in. brakiem bulwiastych korzeni i pojedynczymi kwiatami^[13].

Wykaz gatunków^[6]^[7]

Cleistes aboucharii Szlach., Kolan. & Baranow
Cleistes acuminata Schltr.
Cleistes aphylla (Barb.Rodr.) Hoehne
Cleistes australis Schltr.
Cleistes ayangannensis Szlach. & Baranow
Cleistes batistana Pansarin & F.Barros
Cleistes bella Rchb.f. & Warm.
Cleistes buenaventurae Szlach. & Kolan.
Cleistes calantha (Schltr.) Schltr.
Cleistes carautae Toscano & Léoni
Cleistes catharinensis (Cogn.) Hoehne
Cleistes cipoana Hoehne
Cleistes costaricensis Christenson
Cleistes cuatrecasasii Kolan. & Szlach.
Cleistes elegantula (Schltr.) Schltr.
Cleistes elongata Pansarin & F.Barros
Cleistes exilis Hoehne
Cleistes fragrans (Schltr.) Schltr.
Cleistes gert-hatschbachiana Hoehne
Cleistes grandiflora (Aubl.) Schltr.
Cleistes huberi Carnevali & I.Ramírez
Cleistes humidicola (Schltr.) Schltr.
Cleistes idroboi Szlach. & Baranow
Cleistes ionoglossa Hoehne & Schltr.
Cleistes itatiaiae Pabst
Cleistes latiplume Hoehne
Cleistes lehmannii Kraenzl. ex Szlach. & Kolan.
Cleistes libonii (Rchb.f.) Schltr.
Cleistes liliastrum Rchb.f.
Cleistes magnifica (Schltr.) Schltr.
Cleistes mantiqueirae Rchb.f. & Warm.
Cleistes miersii Gardner
Cleistes montana Gardner
Cleistes moritzii (Rchb.f.) Garay & Dunst.
Cleistes munchiquensis Szlach. & Baranow
Cleistes nana (Schltr.) Schltr.
Cleistes pallida Funez & Pansarin
Cleistes paludosa Rchb.f.
Cleistes paranaensis (Barb.Rodr.) Schltr.
Cleistes parviflora Lindl.
Cleistes paulensis (Schltr.) Schltr.
Cleistes pusilla Pansarin
Cleistes ramboi Pabst
Cleistes risaraldensis Szlach. & Baranow
Cleistes rodriguesii (Cogn.) Campacci
Cleistes romeroana Szlach., Kolan. & Baranow
Cleistes rosea Lindl.
Cleistes silveirana Hoehne & Schltr.
Cleistes speciosa Gardner
Cleistes strangii Pabst
Cleistes stricta (C.Schweinf.) Garay & Dunst.
Cleistes tamboana Dodson & Carnevali
Cleistes tenuis (Rchb.f. ex Griseb.) Schltr.
Cleistes triflora (C.Schweinf.) Carnevali & I.Ramírez
Cleistes uliginosa Pabst
Cleistes unguiculata (Rchb.f.) Schltr.
Cleistes unifoliata (C.Schweinf.) Carnevali & I.Ramírez
Cleistes uribei Szlach. & Baranow
Cleistes vargasii (C.Schweinf.) Medley
Cleistes violascens Campacci

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-04-21] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-04-21] (ang.).
↑ ^a ^b Apostasia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2012-06-28]. (ang.).
↑ Cleistes. Tropicos.org. [dostęp 2023-04-21].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Katharine B. Gregg & Paul M. Catling: Cleistes. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-06-28]. (ang.).
↑ ^a ^b Cleistes. [w:] Plants of the World online [on-line]. Kew Royal Botanic Gardens. [dostęp 2023-04-21].
↑ ^a ^b Cleistes. [w:] The World Checklist of Vascular Plants [on-line]. Catalogue of Life Checklist. [dostęp 2023-04-21].
↑ ^a ^b Emerson R. Pansarin, Antonio Salatino, Maria L.F. Salatino. Phylogeny of South American Pogonieae (Orchidaceae, Vanilloideae) based on sequences of nuclear ribosomal (ITS) and chloroplast ( psaB, rbcL, rps16, and trnL-F ) DNA, with emphasis on Cleistes and discussion of biogeographic implications. „Diversity & Evolution”. 8, s. 171–181, 2008.
↑ ^a ^b Donovan Stewart Correll: Native Orchids of North America North of Mexico. Stanford University Press, 1978, s. 152.
↑ Mark W. Chase, Kenneth M. Cameron, John V. Freudenstein, Alec M. Pridgeon i inni. An updated classification of Orchidaceae. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 177, s. 151–174, 1 luty 2015. Linnean Society of London. DOI: 10.1111/BOJ.12234. (ang.).
↑ Cleistes. National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2023-04-21].
↑ Emerson R. Pansarin, Fábio de Barros. Taxonomic notes on Pogonieae ( Orchidaceae ): Cleistesiopsis, a new genus segregated from Cleistes , and description of two new South American species, Cleistes batistana and C. elongata. „Kew Bulletin”. 63, 3, s. 441-448, 2008. DOI: 10.1007/s12225-008-9047-5.
↑ Kenneth M. Cameron, Mark W. Chase, W. Mark Whitten, Paul J. Kores, David C. Jarrell, Victor A. Albert, Tomohisa Yukawa, Harold G. Hills, Douglas H. Goldman. A phylogenetic analysis of the Orchidaceae: evidence from rbcL nucleotide sequences. „Am. J. Bot.”. 86(2), s. 208-224, 1999. (ang.).