Grujecznik
Grujecznik japoński w Ogrodzie Botanicznym UW w Warszawie | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | Saxifraganae | ||
Rząd | skalnicowce | ||
Rodzina | grujecznikowate | ||
Rodzaj | grujecznik | ||
Nazwa systematyczna | |||
Cercidiphyllum Siebold & Zucc. Abh. Math.-Phys. Cl. Königl. Bayer. Akad. Wiss. 4(3): 238. 1846[3] | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
C. japonicum Siebold et Zucc. | |||
Zasięg | |||
|
Grujecznik (Cercidiphyllum) – rodzaj roślin należący do monotypowej rodziny grujecznikowatych (Cercidiphyllaceae). Rodzaj obejmuje dwa, podobne do siebie, gatunki drzew występujące w Chinach, południowej Korei i Japonii. W całym zasięgu rodzaju spotykany jest grujecznik japoński (C. japonicum), podczas gdy grujecznik wspaniały (C. magnificum) rośnie tylko na obszarach górskich na Honsiu[4]. Grujeczniki rosną na glebach wilgotnych, zwykle na obszarach górskich, grujecznik japoński rośnie także na nizinach, ale wówczas na głębokich, żyznych glebach. Rodzaj ze skamieniałości znany jest także z Europy i Ameryki Północnej. Drzewa szybko rosną za młodu, osiągając po 5 latach ok. 4 m wysokości, po 50 latach ok. 20 m. Znane są bardzo stare okazy grujecznika japońskiego[4]. W Japonii jest to najbardziej okazałe drzewo liściaste[5].
Współcześnie grujeczniki bywają uprawiane jako ozdobne i łatwe w uprawie drzewa, zwłaszcza japoński, choć wymagają żyznego, wilgotnego i osłoniętego stanowiska. Ajnowie wykorzystywali grujecznika do wyrobu dłubanek i broni[4]. W Japonii z bardzo trwałego drewna grujeczników wyrabia się meble i panele[4][5].
Nazwa łacińska rodzaju, Cercidiphyllum, oznacza rośliny o liściach podobnych do liści judaszowca (Cercis)[4].
Morfologia
- Pokrój
- Drzewa osiągające ponad 40 m wysokości[4]. Wytwarzają długopędy i krótkopędy. Na tych drugich wyrasta pojedynczy liść i kwiatostan. Krótkopędy i liście wyrastają naprzeciwlegle lub nieznacznie skrętolegle[6].
- Liście
- Opadające jesienią (wcześnie i efektownie się przebarwiają na żółto, pomarańczowo i czerwono)[4]. Liście są ogonkowe, owalne do zaokrąglonych, silnie sercowato wycięte u nasady i z 3–5 głównymi żyłkami z tej nasady wybiegającymi. Przylistki odpadające[6].
- Kwiaty
- Drobne, zebrane w gęste, skrócone grona, zwykle pojawiają się przed liśćmi. Kwiaty są jednopłciowe (rośliny są rozdzielnopłciowe) i pozbawione okwiatu. W gęstych kwiatostanach męskich trudno wyróżnić pojedyncze kwiaty – znajduje się w nich ok. 15 do 40 pręcików z czerwonymi pylnikami i przysadkami. W kwiatostanach na roślinach żeńskich znajduje się 2–7 owocolistków stanowiących najwyraźniej osobne kwiaty, bowiem każdy wsparty jest przysadką. Owocolistki są wydłużone, z długim purpurowym znamieniem i wydłużoną szyjką słupka[4][6].
- Owoce
- Mieszki zawierające liczne, drobne, spłaszczone i oskrzydlone nasiona[4][6].
-
Liście grujecznika japońskiego -
Kwiaty męskie grujecznika japońskiego -
Kwiaty żeńskie grujecznika japońskiego
Systematyka
- Pozycja rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2017)
Grujecznikowate wraz z siostrzaną rodziną Daphniphyllaceae stanowią grupę siostrzaną dla oczarowatych (Hamamelidaceae) w obrębie rzędu skalnicowców[2].
skalnicowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział
- rodzaj: grujecznik Cercidiphyllum Siebold & Zucc.
- grujecznik japoński C. japonicum – występuje w całym zasięgu rodzaju. Wielopniowe drzewo o wysokości do 30 m w naturze, zazwyczaj mniejsze w uprawie.
- grujecznik wspaniały C. magnificum – gatunek endemiczny dla centralnego Honsiu, gdzie rośnie na wyższych wysokościach niż grujecznik japoński. Małe drzewo do 10 m wysokości.
Gatunki wymarłe, znane ze skamielin:
- †Cercidiphyllum crenatum
- †Cercidiphyllum obtritum
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-04-09]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 96. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 183, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c d Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 95–96. ISBN 1-55407-206-9. (ang.).