Gyges
Ten artykuł dotyczy króla Lidii. Zobacz też: imię jednego ze sturękich. |
król Lidii | |||
Okres | od ok. 680 p.n.e. | ||
---|---|---|---|
Poprzednik | Kandaules | ||
Następca | Ardys II(inne języki) | ||
Dane biograficzne | |||
Dynastia | Mermnadzi | ||
Data urodzenia | |||
Data śmierci | 652 p.n.e. | ||
|
Gyges (gr. Γύγης 716–678 p.n.e. lub 680–644 p.n.e.[1]) – król Lidii i założyciel dynastii Mermnadów (Sokołów), do której należał m.in. Krezus.
Gyges był uzurpatorem, gdyż władzę nad państwem przejął po zamordowaniu króla Kandaulesa z dynastii Heraklidów, nie mając do tego żadnych legitymistycznych podstaw. Przyczynił się do dobrobytu Lidii poprzez rozwój handlu, przedłużając na wschód trakt handlowy z Efezu i wykorzystując dogodne położenie stolicy – Sardes.
Prowadził agresywną politykę wobec miast greckich w Azji Mniejszej: Smyrny, Magnezji, Miletu i Kolofonu. Celem nie było jednak ich zniszczenie ani całkowite pozbawienie niezależności politycznej (nie utrzymywał tam swych załóg wojskowych), lecz czerpanie z nich dochodów m.in. poprzez nakładanie danin. Lawirował też między ówczesnymi mocarstwami: początkowo związał się z Asyrią, później przeszedł na stronę Egiptu, popierając Psametycha I walczącego o uwolnienie Egiptu spod okupacji asyryjskiej.
Gyges poległ w 652 p.n.e. w trakcie bitwy pod Ligdamis (asyryjskie Tugdamme) podczas najazdu Kimerów (Kimmeryjczyków)[2].
W legendzie
Co do zbrodniczego przechwycenia władzy przez Gygesa, znane są trzy wersje okoliczności, w jakich do tego doszło:
- Według Herodota (Dzieje I, 8-13): był on zaufanym doradcą króla Kandaulesa i jego przyjacielem. Wychwalając przed nim urodę swojej żony i twierdząc, że jest najpiękniejszą kobietą na świecie, król zaproponował Gygesowi ukrycie się w jej sypialni, by mógł przekonać się o prawdziwości tej oceny. Królowa spostrzegła jednak podglądającego i następnego dnia wezwała do siebie, stawiając mu ultimatum: albo zostanie ukarany śmiercią za złamanie prawa, albo zabije króla i ją poślubi. Gyges wybrał drugą możliwość.
- Według Ksantosa z Lidii (FGrHist No. 90, fr. 44-46): Gyges był zaufanym strażnikiem przybocznym króla, lecz gdy spróbował uwieść królową, poskarżyła się ona mężowi; zamierzał on ukarać śmiercią Gygesa, lecz ten ostrzeżony przez pałacową służbę zgładził Kandaulesa.
- W wersji Platona (Państwo 359 D-360 B) opowieść ma wyraźnie zmitologizowany charakter: Gyges był początkowo prostym pasterzem w służbie króla Lidii. Pewnego dnia miał znaleźć w przepaści konia z brązu oraz ciało zmarłego nadludzkiego wzrostu ze złotym pierścieniem na palcu. Pierścień po nałożeniu i odpowiednim obróceniu zapewniał jego posiadaczowi niewidzialność. Gyges dotarł z nim do Kandaulesa, którego zabił.
Przypisy
- PWN: 3909202
- Britannica: biography/Gyges
- Treccani: gige
- Universalis: gyges
- NE.se: gyges
- VLE: gigas-1
- DSDE: Gyges
- Hrvatska enciklopedija: 21961