Helena Żelewska
Data i miejsce urodzenia | 26 maja 1869 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 1937 |
Zawód, zajęcie | nauczycielka i działaczka społeczna |
Odznaczenia | |
Helena Żelewska (ur. 26 maja 1869 w Mściszewicach, zm. w 1937 we Wejherowie) – polska nauczycielka i działaczka społeczna w Wolnym Mieście Gdańsk, współtwórczyni Gimnazjum Polskiego Polskiej Macierzy Szkolnej[1].
Życiorys
Przyszła na świat jako córka Hermanna Izydora Otto i Antoniny z Borzyszkowskich Żelewskich[2][3]. Pochodziła z rodziny ziemiańskiej[1]. Kształciła się we Francji[2].
W 1898, po zdaniu egzaminu nauczycielskiego, zamieszkała w Gdańsku. Do 1904 pracowała w prywatnej żeńskiej szkole we Wrzeszczu, a w latach 1905–1922 w prywatnej szkole powszechnej przy Kaplicy Królewskiej[1]. Uczyła języka francuskiego[3]. W czasie I wojny światowej prowadziła tajne nauczanie języka polskiego[4].
W 1919 założyła Towarzystwo Młodzieży Żeńskiej. Organizowało zebrania, pogadanki o polskiej historii i literaturze, kursy zawodowe i doszkalające, przedstawienia amatorskie i wycieczki przyrodnicze na teren II RP[1][2]. Była pierwszą prezeską towarzystwa[2].
Była współtwórczynią i jedną z pierwszych nauczycielek Gimnazjum Polskiego Polskiej Macierzy Szkolnej. Uczyła języka francuskiego i niemieckiego. Była organizatorką życia kulturalnego szkoły[2], w której pracowała w latach 1922–1931. Wyrównywała różnice językowe między dziećmi z różnych środowisk i regionów, nie tylko z Pomorza Gdańskiego[1]. W 1926 podpisała się w Polskiej Deklaracja o Podziwie i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych[5].
W 1921 zorganizowała i prowadziła Polską Misję Dworcową w Gdańsku. Zajmowała się ochroną dziewcząt przybywających do miasta ze wsi do pracy u bogatych mieszczan niemieckiego pochodzenia, ochroną przed przestępstwami seksualnymi, wyzyskiem jako tania siła robocza. Przygotowywano dokumenty, udzielano zapomóg finansowych, pomagano w znalezieniu zatrudnienia lub powrocie do domu. Samotne dziewczęta kwaterowano w schronisku przy ulicy Nowe Ogrody. Żelewska organizowała pracę wolontariuszek, pełniła dyżury dworcowe[1][2]. Poza tym odwiedzała kobiety w aresztach i udzielała im pomocy. W misji działało ok. 40 kobiet[3]. Żelewska współorganizowała filię misji w Nowym Porcie. Otwarcie nastąpiło w 1929[1][2].
Była założycielką i opiekunką Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży w Gdańsku[6].
Ordery i odznaczenia
- Srebrny Krzyż Zasługi (1 sierpnia 1929)[7]
Upamiętnienie
Była jedną z bohaterek projektu o kobietach Wolnego Miasta Gdańska pt. Gdańskie miniatury (rok szkolny 2012/2013: Nie ma historii bez kobiet i kolejne). Materiały opracował Krzysztof Murawski[8][9]. W 2016 była jedną z bohaterek spaceru trasą Działaczek Polonijnych Wolnego Miasta Gdańska organizowanego przez Gdańskie Centrum Informacji Turystycznej[10].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g PawełP. Chojnacki PawełP., Drobna, silna pedagog – Helena Żelewska – Metropolitanka [online], 2016.home.pl [dostęp 2022-01-01] .
- ↑ a b c d e f g DominikaD. Ikonnikow DominikaD., Helena Żelewska [online], Metropolitanka [dostęp 2022-01-01] (pol.).
- ↑ a b c KatarzynaK. Czaykowska KatarzynaK., Kobiety Pomorza – WMG [online], Tutivillus i inni, czyli ze słońcem w kieszeni... i chmurą gradową... i mściwym toporem krzyżackim, 14 kwietnia 2018 [dostęp 2022-01-01] (pol.).
- ↑ MarzenaM. Kaliszczyk MarzenaM., Sylwetki nauczycieli [online], przykawie.jaizdrowie.com [dostęp 2022-01-01] .
- ↑ Helena Żelewska [online], www.polska1926.pl [dostęp 2022-01-01] .
- ↑ PiotrP. Toczek PiotrP., Działalność Polskich Organizacji Katolickich w Wolnym Mieście Gdańsku 1920–1939, „Studia Gdańskie”, 4, 1980, s. 143–202 .
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 176, poz. 439 „za zasługi na polu pracy narodowej i społecznej”.
- ↑ EwaE. Kowalska EwaE., Gdańskie Miniatury – szlakiem kobiet Wolnego Miasta Gdańska [online], iBedeker [dostęp 2022-01-01] (pol.).
- ↑ KrzysztofK. Murawski KrzysztofK., Gdańskie miniatury: kobiety Wolnego Miasta Gdańsk. Wersja poprawiona VIII [online] .
- ↑ Weekend pod znakiem kobiet w Gdańskim Centrum Informacji Turystycznej [online], www.gdansk.pl [dostęp 2022-01-01] (pol.).