Juan Soriano (artysta)

Juan Soriano

Juan Francisco Rodríguez Montoya

Portret Juana Soriano autorstwa Mizaela C. (2021)
Data i miejsce urodzenia	18 sierpnia 1920 Guadalajara (Meksyk)
Data i miejsce śmierci	10 lutego 2006 Tlalpan (Meksyk (miasto))
Narodowość	meksykańska
Język	hiszpański
Alma Mater	Evolución Studio w Guadalajarze
Dziedzina sztuki	rzeźba, malarstwo, teatr
Muzeum artysty	El Museo Morelense de Arte Contemporáneo (MMAC) Juan Soriano Ogród Rzeźb Juana Soriano
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Juan Soriano właśc. Juan Francisco Rodríguez Montoya (ur. 18 sierpnia 1920 w Guadalajarze (Meksyk), zm. 10 lutego 2006 w Tlalpan (dzielnica miasta Meksyk)) – meksykański artysta rzeźbiarz, malarz i twórca teatralny. Jego monumentalne rzeźby stoją w wielu lokalizacjach Meksyku, w Stanach Zjednoczonych, a także w Azji i Europie, w tym w Warszawie.

Juan Francisco Rodríguez Montoya był synem Rafaela Rodrígueza Soriano i Amalii Montoya Navarro. Miał cztery starsze siostry^[1]. W 1933 roku jedna z jego sióstr przedstawiła go malarzowi Alfonso Michelowi Martínezowi(inne języki), który nauczył go współczesnych stylów malarstwa ekspresjonistycznego i neobarokowego. Później uczył się u Francisco Rodrígueza „Caracalli” w Evolución Studio w Guadalajarze, gdzie uczyli się również Raúl Anguiano(inne języki) i Jesús Guerrero Galván(inne języki)^[2][3]. Pracował w tym czasie również u Jesúsa Reyesa Ferreiry(inne języki), dzięki czemu spotykał znanych meksykańskich twórców oraz poznawał sztukę europejską^[2][4][5].

W 1935 roku przeprowadził się (wraz ze swoją siostrą Martą) w wieku 15 lat do miasta Meksyk^[2]. W latach 1936–1937 uczył się w Escuela Noctura de Arte para Obreros m.in. u Emilio Caero i Santosa Balmoriego(inne języki)^[2][6]. W tym czasie poznał wielu znaczących intelektualistów, artystów i pisarzy Meksyku, jak: José Chávez Morado(inne języki), Lola Álvarez Bravo(inne języki) i Manuel Álvarez Bravo, María Izquierdo, Xavier Villaurrutia(inne języki), Carlos Pellicer(inne języki), Octavio Paz (który napisał o nim kilka esejów), Rafael Solana (z którym podróżował do UC w Berkeley w 1938 roku^[3]), Isabel Villaseñor(inne języki), Frida Kahlo, Lupe Marín(inne języki) czy Salvador Novo(inne języki)^[3][6]. Mieszkając w mieście Meksyk należał do kręgu towarzyskiego Octavio G. Barredy(inne języki), współpracując z takimi czasopismami jak El hijo prodigo i La Revista de la Universidad de México^[6]. Soriano zaczął uczyć sztuki wkrótce po przybyciu do miasta Meksyk, zaczynając od Escuela Primaria de Arte w Secretaría de Educación Pública. Od 1939 do 1941 roku prowadził zajęcia z rysunku aktu w Escuela Nacional de Pintura, Escultura y Grabado „La Esmeralda”, ucząc takich uczniów jak np. Tomás Parra(inne języki)^[5][6]. Od 1961 do 1962 roku wykładał ceramikę w Escuela De Diseño y Artesanias w Instituto Nacional de Bellas Artes.

W latach 50. Soriano podróżował po świecie, dwukrotnie odwiedził Rzym, w tym w 1952 roku, Kretę w 1954 roku (namalował tam obraz Apolo y las musas). W 1963 roku w czasie podróży na Jukatan uległ wypadkowi samochodowemu, który zobrazował na El accidente^[6] (Wypadek)^[7]. W 1969 roku, po dramatycznych wydarzeniach w Meksyku (masakra w Tlatelolco), wrócił do Rzymu, gdzie mieszkał do 1975 roku, studiował tam sztukę klasyczną^[3][6][7].

W 1974 roku w czasie wizyty w Paryżu Soriano poznał polskiego muzyka i tancerza Marka Kellera (1946–2023), którego przedstawił mu pisarz Sergio Pitol. Związał się z nim do końca życia. Marek Keller został nie tylko jego partnerem życiowym, ale również menedżerem, marchandem, promotorem, a później również jego opiekunem^[8]. Soriano jedynie tworzył, a całą resztą zarządzał Marek Keller. W 2004 roku założyli wspólnie w Meksyku fundację Fundación Juan Soriano y Marek Keller A.C.^[9]

Juan Soriano zmarł 10 lutego 2006 roku w wieku 85 lat w Instituto Nacional de Nutrición Salvador Zubirán w mieście Meksyk^[2].

Od tego czasu Keller pracował nad promowaniem spuścizny artysty w różnych częściach świata.

Prace Soriano obejmują malarstwo, rzeźbę, ceramikę, prace graficzne, ilustracje, gobeliny oraz scenografię i projektowanie kostiumów do dzieł takich jak Eugène Ionesco, Pedro Calderón de la Barca, Francisco de Quevedo, Juan Ibáñez(inne języki) i inni. Prace te są klasyfikowane jako część drugiej fali meksykańskiego ruchu muralistycznego. Były wysoko cenione przez różnych pisarzy, w tym Octavio Paza, Carlosa Pellicera i Elenę Poniatowską, a krytyk sztuki Luis Cardoza y Aragón mówił, że był poetą, wnikliwym malarzem wizualnych przypowieści^[2][3].

Podczas swojej kariery Soriano stworzył szereg monumentalnych rzeźb, które można zobaczyć w Meksyku, Stanach Zjednoczonych i Europie. Tworzył w ceramice oraz w brązie. Do najbardziej znanych jego rzeźb należą: El Toro (Byk) w parku Tomás Garrido Canabal w Villahermosa (1987), La Paloma (Gołąb) w Muzeum MARCO w Monterrey (1989), La Ola (Fala) dla World Trade Center w Guadalajarze (1989), El Caracol (Ślimak) dla Muzeum Amparo w Puebla (1989), La Luna (Księżyc) dla Narodowego Audytorium w mieście Meksyk (1993), La Sirena (Syrena) dla Plaza Loreto tamże (1994)^[3], Dafne dla budynku Arcos-Bosques w mieście Meksyk (1995), Mano (Ręka) dla siedziby Herdez Group tamże (1995), dwie rzeźby na Expo 2000 w Hanowerze w Niemczech, sześć monumentalnych rzeźb dla różnych części Meksyku w 2003 roku. Ponad dwadzieścia jego prac stoi w Ogrodzie Rzeźb w Owczarni pod Warszawą^[3][6][10].

W centrum Warszawy stoi jego rzeźba Torreador – przed budynkiem Warsaw Financial Center, na rogu ulic Emilii Plater i Świętokrzyskiej w Warszawie, podarowana miastu przez Marka Kellera w 2014 roku^[11].

Jego styl malarski zmienił się niemal gwałtownie w połowie lat 50. XX wieku, co zaznaczyło się takimi dziełami jak La Carrera de bicicletas, Apolo y las muas i Peces luminosos, a także portretem Marii Zambrano, na którym można zauważyć wpływy malarza Roberto Matty(inne języki)^[5]. W latach 60. XX wieku Soriano przez krótki czas eksperymentował z malarstwem abstrakcyjnym. Był znanym portrecistą o stylu, który Teresa del Conde(inne języki) określiła jako zawsze czytelny, a jednocześnie dziwnie problematyczny. Duża część jego wczesnych prac to portrety tworzone z wyboru lub na zamówienie, podobne do tych wykonywanych przez Julio Castellanosa(inne języki) i Federico Cantú(inne języki)^[5]. Jedną z cenniejszych serii portretów były portrety modelki i powieściopisarki Lupe Marín z lat 60. XX wieku^[3]. Soriano stwierdził, że malarstwo jest raczej formą intuicji wykraczającą poza świadome życie^[3].

Jego prace graficzne są mniej znane, ale zaczął je tworzyć w 1944 roku i kontynuował do 2001 roku. W 1975 roku otrzymał zlecenie na wykonanie prac graficznych w paryskim warsztacie Bramsen et Colt, co spowodowało, że dzielił swój czas między Paryż i Meksyk. Jedną z godnych uwagi serii są interpretacje prac Juana Rulfo^[3].

W latach 1951–1953 przebywał w Rzymie, gdzie pracował nad ceramiką z Chilijczykami Piero i Andreą Cacellą, a w latach 60. zaczął tworzyć również dzieła z brązu^[6][7].

Jego zamiłowanie do poezji i współpraca z wieloma pisarzami zaowocowały współpracą ilustratorską przy wielu projektach. W 1953 roku zilustrował książkę Homenaje a Sor Juana pod redakcją Juana José Arreoli(inne języki) w zbiorze „Los Presentes”. W 1967 roku zilustrował El Bestiario Guillaume'a Apollinaire'a . W roku 1979 zilustrował okładkę książki Octavio Paza Xavier Villarrutia en persona y en obra. W 1980 roku stworzył zbiór trzydziestu dwóch rycin z tekstem Sergio Pitona(inne języki) zatytułowany El único argumento. W 1989 roku zaczął ilustrować książkę Antológico Animalía autorstwa Alfonso Reyesa. W 2003 roku zilustrował La Fuerza del Destino Juliety Campos(inne języki) i El Aguila o Sol Octavio Paza^[6].

Soriano poświęcił większość swojej kariery od lat 30. do 60. XX wieku teatrowi, zaczynając jako dziecko od pracy z lalkami^[5][12]. Duża część tej pracy miała miejsce z grupą, którą stworzył z Jaime García Terrés, Leonorą Carrington i innymi, zwaną Poesís en Voz Alta, którą Carlos Monsiváis(inne języki) uznał za wyzwalający ruch teatru w Meksyku^[5]. Większość tej pracy dotyczyła projektowania scenografii i kostiumów, np. dla Teatro del Sindicato de Electricistas, Teatro Orientación (z Celestino Gorostizą), Teatro El Caballito i Teatro Sullivan^[5]. W latach 40. napisał i doprowadził do premiery baletu z Diego de Mesą zatytułowanego El pájaro y las doncellas, opartego na obrazie Carlosa Méridy, z muzyką by Carlosa Jiméneza Mabaraka^[6]. Projektował również scenografie i kostiumy teatralne do: Pokojówki Jeana Geneta i Elektry Sofoklesa^[12].

W 2003 roku pracował nad projektem gobelinu o tematyce śmierci dla pracowni Gobelinos w Guadalajarze^[6].

Juan Soriano pisał eseje o sztuce, m.in. esej Malarstwo abstrakcyjne^[13], czy esej o Pablu Picassie^[1].

Muzeum to zostało otwarte 8 czerwca 2018 roku w Cuernavaca. MMAC to projekt JSa Arquitectura pod kierownictwem architekta Javiera Sáncheza Corrala^[14]. Jest to największa przestrzeń wystawowa w stanie Morelos. Jest podzielona na dwie galerie umożliwiające wystawy czasowe: Central Gallery i Cube, oraz na przestrzeń multidyscyplinarną nazwaną Open Forum. W Muzeum jest biblioteka, ogród rzeźb i warsztaty na potrzeby programów edukacyjnych^[15].

Muzeum zajmuje powierzchnię 4455 metrów kwadratowych. Jego budowa kosztowała 14,8 miliona USD. W jego zbiorach znajduje się 1200 dzieł Soriano, w tym rzeźby, obrazy, rysunki i fotografie^[16][17].

Inne instytucje zostały nazwane na cześć artysty, jak Galería Juan Soriano w Centro Nacional de las Artes, a w 2012 roku ustanowiono Nagrodę Rzeźbiarską Juana Soriano.

Dzieła Juana Soriano były eksponowane na 166 wystawach na całym świecie^[18]. Były to m.in.:

• pierwsza wystawa Juana Soriano odbyła się w 1935 roku (miał wtedy 15 lat) w Muzeum w Guadalajarze^[5]
• wystawa na zakończenie kursu Escuela Noctura de Arte para Obreros w Palacio de Bellas Artes
• pierwsza indywidualna wystawa po studiach w 1936 roku w Galería de Arte Mexicano w mieście Meksyk^[3]
• wystawa w Galería de Arte na Uniwersytecie Narodowym Autónoma de México^[6]
• w 1956 roku wystawa w Galerii Schneider w Rzymie, co było pierwszą z wielu indywidualnych wystaw w Europie, a także w miejscach w Meksyku, takich jak Galeria Antonio Souza, Galeria Rutherford w San Francisco^[6][13]
• w 1959 roku wystawa całokształtu twórczości w Museo de Arte Moderno i Palacio de Bellas Artes
• w 1963 roku Casa del Lago Juan José Arreola w mieście Meksyk zorganizowała wystawę retrospektywną w uznaniu jego twórczości teatralnej
• w 1966 wystawa w Palacio de Bellas Artes (Pałac Sztuk Pięknych) w mieście Meksyk^[7]
• wystawa serii portretów, które stworzył tylko z Lupe Marín jako modelką w Galerii Misrachi
• wystawa w Museo de Arte Moderno trzydziestu prac na dużą skalę i trzydziestu małych stworzonych w latach 70. w wyniku otrzymania stypendium od Fundación Cultural Televisa^[5][6]
• w 1985 roku wystawa w warszawskiej Zachęcie pt. Juan Soriano. Malarstwo, rzeźba, grafika. Luty 1985
• w 1985 roku, z okazji 50. roku jego twórczości artystycznej, Instituto Cultural Cabañas i Palacio de Bellas Artes zorganizowały wystawy retrospektywne^[5][19]
• w 1990 roku Narodowe Muzeum Sztuki Meksykańskiej zorganizowano wystawę jego dzieł w uznaniu dla jego twórczości
• w 1993 roku wystawa rzeźb w Colegio de Jalisco i Instituto Cultural de México w San Antonio
• w latach 1995–1996 wystawa retrospektywna prac graficznych w Stanach Zjednoczonych
• w 1997 roku wystawę retrospektywną zorganizowało Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofia (Narodowe Muzeum Sztuki Reina Sofia) w Madrycie
• w 1999 roku Universidad Autónoma Metropolitana zorganizował wystawę retrospektywną
• w 2000 roku kolekcja jego monumentalnych rzeźb została wystawiona na wystawie w Zócalo w na Plaza de la Constitución w mieście Meksyk z okazji jego 80. urodzin^[20]
• w 2001 roku wystawa w Centro Cultural Español de Cooperación Iberoamericana w Miami
• w 2002 roku wystawa w Real Casa de Correos w Madrycie
• w 2002 roku w Meadows Museum i Southern Methodist University
• w 2003 roku wystawa w Instituto Italo-Latino Americano w Rzymie
• w 2005 roku liczne wystawy w Instituto Mora w mieście Meksyk^[6].

• Premio Nacional de Arte (Meksyk, 1987)
• Kawaler Orderu Sztuki i Literatury (Francja, 1987)
• Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja, 2004)
• Premio de Excelencia Universal (2005)
• Nagroda Velázqueza(inne języki) (Hiszpania, 2005)
• Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (2006)^[6][18]

Artysta otrzymał liczne nagrody i inne wyróżnienia za swoją sztukę i karierę za życia i pośmiertnie

• 1950 – nagroda „Salón de Invierno'”
• 1957 – nagroda José Clemente Orozco od rządu Jalisco
• 1987 – Premio Nacional de Ciencias y Premio Nacional de Artes y Literatura(inne języki)
• 1976 – nagroda VII (albo VIII^[19]) Międzynarodowego Festiwalu Malarstwa w Cagnes-sur-Mer we Francji
• 1984 – złoty medal od Instituto Cultural Cabañas^[6][19]
• 1987 – Premio Velázquez de Artes Plásticas od rządu Hiszpanii
• 1987 – nagroda Sztuki Jalisco^[3]
• 2005 – Premio de Excelencia Universal
• 2005 – Premio Velázquez de Artes Plásticas od rządu Hiszpanii
• 2005 – złoty medal od Palacio de Bellas Artes
• 2005 – doktorat honoris causa Uniwersytetu w Colimie^[4][6].

Po 2005 roku jego twórczość była upamiętniana podczas wydarzeń takich jak pośmiertna wystawa retrospektywna na Universidad Autónoma Metropolitana w 2012 roku oraz promocja jego twórczości sponsorowana przez CONACULTA(inne języki) w 2013 roku^[4].

• W 1998 roku Elena Poniatowska opublikowała „Juan Soriano, niño de mil años” (Juan Soriano, tysiącletni chłopiec)^[20]
• W 2001 roku Arturo Ripstein nakręcił biografię Soriano zatytułowaną „Fecit-Dixit”
• W 2018 roku Tomasz Domański nakręcił film dokumentalny pt. Ogród Juana Soriano. Świadectwo spełnionego życia, przede wszystkim o Ogrodzie Rzeźb w Owczarni^[1].

• TomaszT. Domański TomaszT., Ogród Juana Soriano. Świadectwo spełnionego życia. Koncepcja filmu dokumentalnego [online], tomaszdomanski.eu, 2018 [dostęp 2024-08-07] .

• Strona fundacji Fundación Juan Soriano y Marek Keller A.C.
• Strona El Museo Morelense de Arte Contemporáneo (MMAC) Juan Soriano
• Strona Ogród Rzeźb Juana Soriano
• Film dokumentalny pt. Ogród Juana Soriano. Świadectwo spełnionego życia, reżyseria Tomasz Domański
• Film p.t. Juan Soriano wg Marka Kellera, scenariusz i realizacja Adma Gzyra
• Ogród Rzeźb Juana Soriano – niezwykły park pełen sztuki w Owczarni pod Warszawą