Makak tajwański
Macaca cyclopis[1] | |||
(Swinhoe, 1863) | |||
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||
Typ | strunowce | ||
Podtyp | kręgowce | ||
Gromada | ssaki | ||
Podgromada | żyworodne | ||
Infragromada | |||
Rząd | naczelne | ||
Podrząd | |||
Nadrodzina | koczkodanowce | ||
Rodzina | koczkodanowate | ||
Rodzaj | makak | ||
Gatunek | makak tajwański | ||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
najmniejszej troski | |||
Zasięg występowania | |||
| |||
|
Makak tajwański[5] (Macaca cyclopis) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).
Taksonomia
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1863 roku brytyjski przyrodnik Robert Swinhoe, nadając mu nazwę Macacus cyclopis[2]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Formoza”[2], ograniczone w 1945 roku przez Remingtona Kellogga do „Jusan (Ape’s Hill), prefektura Takao, Formoza” (tj. Shou Shan, Kaohsiung, Hsien, Tajwan)[6][7][8][9]. Okazami typowymi na których oparł swój opis Swinhoe była para młodocianych zwierząt (samiec i samica) trzymanych w niewoli i przedstawionych menażerii Towarzystwa Zoologicznego w Londynie przez autora[10]. Oba osobniki zmarły w niewoli pomiędzy grudniem 1864 roku a kwietniem 1866 roku, i dostęp do ich szczątków uzyskało Muzeum Historii Naturalnej w Londynie[10]. W 1913 roku Daniel Giraud Elliot na lektotyp wyznaczył skórę, czaszkę i szkielet pozaczaszkowy samca (sygnatura BMNH Mammals 1866.4.25.8)[11][12][10]. Samiec został zilustrowany w artykule Swinhoe’a z 1863 roku[13], natomiast samica w artykule Philipa Lutleya Sclatera z 1865 roku[14].
M. cyclopis należy do grupy gatunkowej fascicularis[7]. Badania oparte na danych molekularnych wykazały rozbieżność tajwańskiego M. cyclopis i japońskiego M. fuscata od ich kontynentalnego przodka M. mulatta, która nastąpiła 0,38–0,44 milionów lat temu[15].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[7].
Etymologia
- Macaca: port. macaca, rodzaj żeński od macaco „małpa”; Palmer sugeruje, że nazwa ta pochodzi od słowa Macaquo oznaczającego w Kongo makaka i zaadoptowaną przez Buffona w 1766 roku[16].
- cyclopis: gr. κυκλος kuklos „okrąg”[17]; -ωπις -ōpis „oblicze”, od ωψ ōps, ωπος ōpos „twarz”[18].
Zasięg występowania
Makak tajwański jest szeroko rozpowszechniony we wschodnich górach na Tajwanie[7].
Morfologia
Długość ciała (bez ogona) samic 42–60 cm (w tym osobniki żyjące w niewoli, 44 cm u jednej dziko żyjącej samicy), samców 47,5–65 cm (w tym osobniki żyjące w niewoli, 65 cm u jednego dziko żyjącego samca), długość ogona samic 35–41 cm (w tym osobniki żyjące w niewoli), samców 43,5–50 cm (w tym osobniki żyjące w niewoli); masa ciała samic 5,5–9,5 kg (w tym osobniki żyjące w niewoli), samców 6,3–18,5 kg (w tym osobniki żyjące w niewoli, 8,1 kg u jednego dziko żyjącego samca)[19][20]. Silna małpa o nieco ciężkawym wyglądzie i ogonie średniej długości. Samiec jest większy od samicy. Nieznana jest struktura społeczna stad tych małp.
Ekologia
Makak jawajski w naturze żyje na wybrzeżach morskich, często na urwistych, skalistych brzegach. Ze względu na napór ludzi spotykany jest dzisiaj w głębi lądu na wysokości od 600 do 800 m n.p.m. Może żyć do wysokości 3000 m n.p.m. introdukowany w Japonii.
Żywi się głównie roślinami, poza tym wszystkożerny.
Status
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody gatunek od 2008 roku zaliczany jest do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski); wcześniej miał status VU (ang. Vulnerable – narażony na wyginięcie)[4].
Zwierzęta tego gatunku są poszukiwane z uwagi na smaczne mięso i do wykonywania preparatów medycznych. Liczebność słabo znana.
Przypisy
- ↑ Macaca cyclopis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Swinhoe 1863 ↓, s. 350.
- ↑ E. Blyth: Catalogue of the mammalia in the Museum Asiatic Society. Calcutta: Savielle & Cranenburgh, 1863, s. 8. (ang.).
- ↑ a b H.Y. Wu & Y.H.Y.W.& Y. Long H.Y. Wu & Y.H.Y.W.& Y., Macaca cyclopis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-26] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 47. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ R. Kellogg: Macaques. W: S.D. Aberle (red.): Primate Malaria. Washington, DC.: National Research Council, Division of Medical Science, Office of Medical Information, 1954, s. 119. (ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 222. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca cyclopis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-26].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Macaca cyclopis (Swinhoe, 1862). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
- ↑ a b c J. Fooden & H. Wu. Systematic Review of the Taiwanese Macaque, Macaca cyclopis Swinhoe, 1863. „Fieldiana”. Zoology. New series. 98, s. 32–33, 2001. (ang.).
- ↑ D.G. Elliot: A review of the primates. Cz. 2: Anthropoidea: Aotus to Lasiopyga. New York: American Museum of Natural History, 1913, s. 203, seria: Monograph series (American Museum of Natural History); nr 1. (ang.).
- ↑ 1866.4.25.8. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
- ↑ Swinhoe 1863 ↓, s. ryc. xlii.
- ↑ P.L. Sclater. Notes on the Quadrumana living in the Society’s Menagerie. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 711, 1864. (ang.).
- ↑ J.-H. Chu, Y.-S. Lin & H.-Y. Wu. Evolution and dispersal of three closely related macaque species, Macaca mulatta, M. cyclopis, and M. fuscata, in the eastern Asia. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 43 (2), s. 418–429, 2007. DOI: 10.1016/j.ympev.2006.11.022. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 65.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 155.
- ↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 647–648. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 145. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Bibliografia
- R. Swinhoe. On the Mammals of the Island of Formosa (China). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1862, s. 347–365, 1862. (ang.).
- Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).
- Encyklopedia Dzikich Zwierząt - Góry. Warszawa: Świat Książki 1997, ISBN 83-7129-211-2.
- Britannica: topic/Formosan-macaque