Martti Ahtisaari
 | |||
| Data i miejsce urodzenia | 23 czerwca 1937 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 16 października 2023 | ||
| Prezydent Republiki Finlandii | |||
| Okres | od 1 marca 1994 | ||
| Przynależność polityczna | Socjaldemokratyczna Partia Finlandii | ||
| Poprzednik | Mauno Koivisto | ||
| Następca | Tarja Halonen | ||
 | |||
| Odznaczenia | |||
          | |||
| |||
Martti Oiva Kalevi Ahtisaari (ur. 23 czerwca 1937 w Viipuri[1], zm. 16 października 2023 w Helsinkach[2]) – fiński polityk i dyplomata, zastępca sekretarza generalnego ONZ, w latach 1994–2000 prezydent Finlandii. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 2008.
Życiorys
W 1959 ukończył studia na Uniwersytecie w Oulu. W 1965 dołączył do fińskiego ministerstwa spraw zagranicznych, a w 1972 wstąpił do Fińskiej Partii Socjaldemokratycznej.
W latach 1973–1976 był ambasadorem Finlandii w Tanzanii, Zambii, Somalii i Mozambiku. Od 1977 pełnił funkcję komisarza Organizacji Narodów Zjednoczonych i następnie specjalnego przedstawiciela sekretarza generalnego ONZ ds. Namibii. Z ramienia ONZ był odpowiedzialny za przygotowanie pierwszych wolnych wyborów w Namibii[3]. Reprezentował Finlandię w Afrykańskim Banku Rozwoju, Azjatyckim Banku Rozwoju i Międzynarodowym Funduszu Rozwoju Rolnictwa. Kierował radą dyrektorów fińskiego funduszu wsparcia industrializacji krajów rozwijających się. W latach 1987–1991 zajmował stanowisko zastępcy sekretarza generalnego ONZ. Pozostał następnie w strukturach tej organizacji na stanowisku doradcy.
Wystartował jako kandydat socjaldemokratów w wyborach prezydenckich w 1994. Zwyciężył w drugiej turze głosowania, pokonując Elisabeth Rehn wynikiem 53,9% głosów[4]. Sześcioletnią kadencję zakończył 1 marca 2000, nie ubiegał się o reelekcję.
Po odejściu z urzędu powrócił do dyplomacji. W latach 2000–2004 był przewodniczącym Międzynarodowej Grupy Kryzysowej (ICG) w Brukseli. Wszedł w skład rady dyrektorów think tanku IDEA. Zajmował się kwestiami dotyczącymi Kosowa, w tym w 2005 powołany na specjalnego przedstawiciela sekretarza generalnego ONZ.
Odznaczenia i wyróżnienia
- Ordery i odznaczenia
- Łańcuch Krzyża Wielkiego Orderu Białej Róży Finlandii (z urzędu, 1994)
- Krzyż Wielki Orderu Krzyża Wolności (z urzędu, 1994)
- Krzyż Wielki Orderu Lwa Finlandii (z urzędu, 1994)
- Łańcuch Orderu Wyzwoliciela San Martina (Argentyna)[5]
- Order Słonia (Dania)[6]
- Łańcuch Orderu Izabeli Katolickiej (Hiszpania)[7]
- Krzyż Wielki Orderu Witolda Wielkiego (Litwa)[8]
- Order Orła Białego (Polska)[9]
- Krzyż Wielki Orderu Dobrej Nadziei (RPA)[10]
- Order Księcia Jarosława Mądrego I klasy (Ukraina)[11]
- Nagrody i wyróżnienia
W 2008 został laureatem Pokojowej Nagrody Nobla, którą przyznano za działania w celu rozwiązania konfliktów międzynarodowych na kilku kontynentach (w szczególności w Namibii, Kosowie i prowincji Aceh)[12].
Przypisy
- ↑ Elizabeth Sleeman: Who's who in international affairs 2003. Wyd. 3. Londyn: Europa Publications, 2002. ISBN 1-85743-156-1. OCLC 50526266. (ang.).
- ↑ Markku Sandell, Merja Niilola, Pirjo Auvinen: Presidentti Martti Ahtisaari on kuollut. yle.fi, 16 października 2023. [dostęp 2023-10-16]. (fiń.).
- ↑ The Order of the Companions of OR Tambo in Gold. thepresidency.gov.za. [dostęp 2016-09-20]. (ang.).
- ↑ Presidentinvaalit 1919–2000. tpk.fi. [dostęp 2015-12-09]. (fiń.).
- ↑ Menem recibió al primer mandatario de Finlandia. lanacion.com.ar, 4 marca 1997. [dostęp 2024-06-17]. (hiszp.).
- ↑ Ordensdetaljer. borger.dk. [dostęp 2016-09-20]. (duń.).
- ↑ Real Decreto 174/1999, de 29 de enero, por el que se concede el Collar de la Orden de Isabel la Católica a su excelencia señor Martti Ahtisaari, Presidente de la República de Finlandia. boe.es, 1 lutego 1999. [dostęp 2024-06-17]. (hiszp.).
- ↑ Apdovanotų asmenų duomenų bazė. lrp.lt. [dostęp 2024-06-17]. (lit.).
- ↑ M.P. z 1997 r. nr 38, poz. 378
- ↑ 1997 National Orders awards. info.gov.za. [dostęp 2024-06-17]. (ang.).
- ↑ „ОРДЕН ПОДАНО, ВАША ВИСОКОПОВАЖНОСТЕ!” Практика вживання посадових титулів очільників іноземних держав у нагородній практиці сучасної України. vgo-kraina.org. [dostęp 2021-08-25]. (ukr.).
- ↑ The Nobel Peace Prize 2008: Martti Ahtisaari. nobelprize.org. [dostęp 2016-09-20]. (ang.).
Bibliografia
- Martti Ahtisaari. clubmadrid.org. [dostęp 2016-09-20]. (ang.).
- p
- d
- e
|
- p
- d
- e
Kontrola autorytatywna (osoba):
- PWN: 3866517
- Britannica: biography/Martti-Ahtisaari
- NE.se: martti-ahtisaari
- Uppslagsverket Finland ID: AhtisaariMartti
- SNL: Martti_Ahtisaari
- Catalana: 0255306
- DSDE: Martti_Ahtisaari
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 974
