Mołdawit
Mołdawit, Czechy | |||
Właściwości chemiczne i fizyczne | |||
Skład chemiczny | SiO2(+Al2O3) | ||
---|---|---|---|
Twardość w skali Mohsa | 5,5 - 6,5 | ||
Przełam | muszlowy | ||
Łupliwość | brak | ||
Układ krystalograficzny | amorficzny | ||
Topliwość | 1300 | ||
Gęstość minerału | 2,303 do 2,385 g/cm³ | ||
Właściwości optyczne | |||
Barwa | zielona | ||
Rysa | biała | ||
Połysk | szklisty | ||
Współczynnik załamania | 1,48 – 1,50 (zmienny) | ||
|
Mołdawit[1] (wełtawit, moldavit[2], vltavin[3] ) – rodzaj zielonych, przezroczystych tektytów występujący głównie w iłach[4] południowych Czech i Moraw[3] .
Nazwa
Nazwa tej odmiany tektytów pochodzi od niemieckiej nazwy rzeki Wełtawa. Alternatywną nazwą języku polskim jest wełtawit[2].
Występowanie
Mołdawity głównie występują na Morawach i w Czechach, ale także znajdowany jest w Saksonii, Austrii i Szwajcarii[3] . W 2013 r. opisano występowanie ich na Dolnym Śląsku[5].
Opis
Mołdawity charakteryzują się nierówną powierzchnią, przezroczystością, zieloną barwę (butelkowa zieleń, czasem inne odcienie zieleni)[3] . Mają temperaturę topnienia 1300 °C[3] , twardość wynosi od 5,5[1] do 6,5[3] w skali Mohsa, a gęstość waha się od 2,303 do 2,385 g/cm³, współczynnik załamania wynosi 1,48–1,50[6]. Pod względem chemicznym zawiera prawie 80% krzemionki, ponad 10% Al
2O
3 i domieszki K
2O, tlenków wapnia i manganu[3] . Największe okazy osiągają 0,5 kg, zwykle jednak ważą około 8 gramów[3] . Szacuje się, że do końca lat 80. XX znaleziono 55 tysięcy mołdawitów[6].
Uważa się, że mołdawity powstały w wyniku uderzenia meteorytu, który utworzył krater Ries na południu Niemiec[3] . Energia uderzenia prawdopodobnie doprowadziła do upłynnienia skał w miejscu spadku i wyrzucenia ich na odległość kilkuset kilometrów[4]. Wiek krateru szacuje się na 14,8 mln lat[4], zaś mołdawitów na ok. 14,4–14,9 mln lat (miocen)[6].
Kolekcjonerstwo
Kamień ten jest ceniony przez kolekcjonerów, a także jubilerów, którzy stosują go zarówno w postaci nieobrobionej, jak i szlifowanej[3] . W literaturze podaje się, że mołdawity odkryto w II połowie XVIII w.[1][3] , jednak wśród kamieni szlachetnych i ozdobnych korony średzkiej ukrytej w połowie XIV wieku (skarb średzki) i znalezionej dopiero w 1988 r.[7] stwierdzono dwa zielone tektyty o charakterze powierzchni charakterystycznej dla mołdawitów[8].
W Czechach istnieje kilka muzealnych kolekcji mołdawitów, najczęściej jako część składowa większych zbiorów geologicznych czy mineralogicznych (Praga, Brno, České Budějovice). W Českým Krumlovie znajduje się muzeum poświęcone wyłącznie temu kamieniowi[9] (Muzeum vltavínů, ul. Panská 19, Český Krumlov).
Galeria
- Pobrużdżona powierzchnia mołdawitu
- Typowa rzeźba powierzchni mołdawitu
- Mołdawit z Moraw, ciemniejszy od czeskich
- Wypolerowany mołdawit
- Mołdawit zanurzony w otoczaku
Przypisy
- ↑ a b c Maślankiewicz 1987 ↓, s. 371.
- ↑ a b Ryka i Maliszewska 1991 ↓, s. 234, 391.
- ↑ a b c d e f g h i j k Żaba 2014 ↓.
- ↑ a b c Manecki 2010 ↓, s. 94.
- ↑ T.T. Brachaniec T.T., Ł.Ł. Karwowski Ł.Ł., K.K. Szopa K.K., Pierwsze znalezisko polskich mołdawitów, „Acta Societ. Metheor. Polon.” (4), 2013, s. 37–38 .
- ↑ a b c Ryka i Maliszewska 1991 ↓, s. 391.
- ↑ Pietrusiński i Witkowski 1996 ↓, s. 9, 49.
- ↑ Sachanbiński 1996 ↓, s. 70.
- ↑ Wełtawit. Kosmiczna fabryka szkła - AGATOWCYAGATOWCY [online], com.pl [dostęp 2024-04-24] (pol.).
Bibliografia
- AndrzejA. Manecki AndrzejA., Meteoryty. Oblicza gości z Kosmosu, Olszanica: Bosz, 2010, ISBN 978-83-7576-115-3, OCLC 751050672 .
- K.K. Maślankiewicz K.K., Kamienie szlachetne, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1987 .
- JerzyJ. Pietrusiński JerzyJ., JacekJ. Witkowski JacekJ. (red.), Klejnoty monarsze. Skarb ze Środy Śląskiej, Wrocław: Monumentis Patriae, 1996, ISBN 83-905087-0-2, OCLC 831004077 .
- wełtawit, [w:] WacławW. Ryka WacławW., AnnaA. Maliszewska AnnaA., Słownik petrograficzny, wyd. II popr. i uzup., Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1991, ISBN 83-220-0406-0 .
- MichałM. Sachanbiński MichałM., Kamienie szlachetne w klejnotach monarszych ze Środy Śląskiej, [w:] JerzyJ. Pietrusiński, JacekJ. Witkowski (red.), Klejnoty monarsze. Skarb ze Środy Śląskiej, 1996, s. 64–74, ISBN 83-905087-0-2 .
- vltavin, [w:] J.J. Żaba J.J., Ilustrowana Encyklopedia Skał i Minerałów, Chorzów: Videograf, 2014, s. 472–473 .