Muszkatela miedziana
Ducula aenea[1] | |||||
(Linnaeus, 1766) | |||||
Zdjęcie wykonane w ZOO w Bristolu | |||||
Systematyka | |||||
Domena | eukarionty | ||||
---|---|---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||||
Typ | strunowce | ||||
Podtyp | kręgowce | ||||
Gromada | ptaki | ||||
Podgromada | Neornithes | ||||
Infragromada | ptaki neognatyczne | ||||
Rząd | |||||
Rodzina | |||||
Podrodzina | trerony | ||||
Rodzaj | Ducula | ||||
Gatunek | muszkatela miedziana | ||||
Synonimy | |||||
| |||||
| |||||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||||
| |||||
|
Muszkatela miedziana[5] (Ducula aenea) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny gołębiowatych (Columbidae), podrodziny treronów. Zasiedla tropikalne rejony Azji, od Indii na wschód aż do Filipin i Indonezji. Jest bliski zagrożenia wyginięciem. Wyróżnia się 11 lub 12 podgatunków.
Systematyka i taksonomia
Gatunek ten opisał Mathurin Jacques Brisson w 1760 w 1. tomie swego 6-tomowego dzieła Ornithologie. Nadał mu francuską nazwę Le pigeon ramier des Moluques oraz łacińską Palumbus moluccensis[6][7]. Łacińskie nazwy nadane przez Brissona w tejże publikacji nie są jednak zgodne z zasadami nazewnictwa binominalnego i Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej ich nie uznaje[8]. Nazwę zgodną z zasadami nazewnictwa binominalnego, Columba ænea, nadał muszkateli miedzianej Karol Linneusz w roku 1766 w 12. edycji Systema Naturae[7]. Brisson sądził, że opisany przez niego okaz pochodził z Moluków[6], i ten właśnie archipelag Linneusz wskazał jako miejsce typowe[7]. Ponieważ ptak ten nie występuje na Molukach, Hartert i Goodson w 1918 zmienili miejsce typowe na wyspę Flores[3][9]. Ta lokalizacja także okazała się błędna, w 1952 wykazano bowiem, że okaz typowy pozyskał Pierre Poivre w Manili na Filipinach[10][11].
Obecnie gatunek ten zaliczany jest do rodzaju Ducula[5][12][13][14]. Muszkatela miedziana jest blisko spokrewniona z muszkatelą białooką (D. perspicillata), muszkatelą seramską (D. neglecta) oraz muszkatelą złotooką (D. concinna)[11]. Podgatunki oenothorax i paulina bywają wyodrębniane do osobnych gatunków. Podgatunek andamanica jest niekiedy klasyfikowany jako jeden, wraz z D. a. sylvatica[2]. W związku z błędnym określeniem miejsca typowego podgatunku nominatywnego, populacja określana obecnie jako podgatunek polia była wcześniej włączana do nominatywnego (aenea)[2][11]. Do podgatunku paulina bywają natomiast włączane podgatunki intermedia (wyspy Talaud), pallidinucha (południowo-wschodni Celebes i przybrzeżne wyspy), pulchella (wyspy Togian) oraz sulana (wyspy Banggai i Sula)[2]. Za podgatunek muszkateli miedzianej uznawana była muszkatela nikobarska (Ducula nicobarica), endemiczna dla Nikobarów, ale w roku 2005 została wyodrębniona jako osobny gatunek[15].
Podgatunki
Obecnie w zależności od ujęcia systematycznego wyróżnia się 11 lub 12 podgatunków D. aenea[5][12][13][14]:
- D. aenea sylvatica – północne Indie poprzez Nepal do południowej Mjanmy i wysp Andamanów, płn. Tajlandia, Laos, Wietnam i Kambodża.
- D. aenea pusilla – południowe Indie oraz Sri Lanka.
- D. aenea andamanica – Andamany.
- D. aenea consobrina – wyspy na zachód od Sumatry, oprócz Enggano.
- muszkatela szaroszyja (D. aenea oenothorax) – Enggano; takson często podnoszony do rangi gatunku[12][13][14].
- D. aenea polia – Półwysep Malajski po Wielkie i Małe Wyspy Sundajskie (po Alor na wschodzie).
- D. aenea palawanensis – Banggi, Balabac, Palawan, Dumaran, Linapacan, Culion, Calauit, Busuanga.
- D. aenea fugaenis – Calayan, Fuga i Camiguin Norte (płn. Filipiny).
- D. aenea nuchalis – północny Luzon (płn. Filipiny).
- muszkatela miedziana (D. aenea aenea) – Filipiny (poza skrajną północą oraz Palawanem i sąsiednimi wyspami).
- D. aenea intermedia – wyspy Talaud i Sangihe.
- muszkatela rdzawoszyja (D. aenea paulina) – wyspy Sangihe, Celebes (wraz z okolicznymi wyspami) oraz Togian, Banggai i Sula.
Morfologia
Muszkatela miedziana mierzy od 40–47 cm[16]. Masa ciała wynosi od 365 do 645 g. Długość skrzydła u okazów należących do Drexel University wynosi u samca 230–235 mm, a samicy 239–252 mm. Są to wymiary (cyt.) Mniejsze, niż zazwyczaj podawane w literaturze[17].
To duży ptak o różowawoszarej głowie, szyi i spodzie ciała. Grzbiet i skrzydła w większości są zielonkawe. Dorosły samiec podgatunku nominatywnego posiada z wierzchu ciała (w tym skrzydła) pióra opalizujące na zielono, niebieskawo lub brązowawo. Pokrywy podogonowe mają barwę kasztanową. Tęczówka czerwona, dookoła oka białe piórka. Nogi i stopy czerwonawe. Występuje nieznaczny dymorfizm płciowy, samica jest bardziej matowa od samca[18]. Na ogonie widzianym od spodu brak paska[19].
Podgatunek pusilla jest ubarwiony podobnie jak nominatywny. Osobniki z wyspy Celebes (D. a. paulina) odróżnia rdzawa szyja. Opalizacja sprawia wrażenie wyraźniejszej. Spód ciała nieznacznie ciemniejszy. Pozostałe podgatunki różnią się w kolorach i opalizacji piór[18], a także wydawanymi dźwiękami[20].
Zasięg występowania
Kraje, w których występuje muszkatela miedziana, to Bangladesz, Bhutan, Brunei, Chiny, Filipiny, Indie, Indonezja, Kambodża, Laos, Malezja, Mjanma, Singapur (nie gniazduje), Sri Lanka, Tajlandia oraz Wietnam. Zasiedla także Andamany i Hajnan[21]. Całkowity obszar występowania szacuje się na 16,8 miliona km²[11]. Występuje także w Nepalu jako rzadki ptak osiadły, na wysokości 100–600 m n.p.m., zarówno w lasach wiecznie zielonych, jak i zrzucających liście[22].
Środowisko
W przeciwieństwie do muszkateli kasztanowatej (Ducula badia), zasiedlającej podobne rejony Azji, Ducula aenea jest gatunkiem nizinnym[23]. Mimo tego w Indiach spotykana jest do wysokości 600 m n.p.m., a na Celebesie do 1000 m n.p.m. Generalnie ptaki osiadłe, odbywają jedynie migracje wysokościowe w poszukiwaniu pożywienia[18]. Zamieszkują różne typy lasów i ich obrzeża oraz namorzyny[16]. Często znajdywane w lasach z dojrzewającymi figowcami (Ficus)[22].
Zachowanie
Podobnie jak inne gołębie, muszkatela miedziana żyje w grupach od 3 do 6 osobników[22]. Żerując przebywa w górnych częściach roślinności; nie jest agresywna w stosunku do innych gatunków. Schodzi na ziemię celem picia i lizania słonej ziemi[18]. Ma bardzo szybki lot[21]. Odzywa się głęboko i donośnie[24], szorstkim wooh-haw lub wooh wooh wooh woooh[25].
Pożywienie
Odżywia się głównie owocami muszkatołowca korzennego i figowców[22]. Zjada także pączki roślin z rodziny akantowatych z rodzaju Avicennia. Wydalając nasiona, przyczynia się do rozprzestrzeniania się drzew[18].
Lęgi
Gniazda buduje głównie od kwietnia do lipca[26]. Gniazdo stanowi nierówna platforma z gałązek. Składa zazwyczaj jedno białe jajo, rzadziej dwa. Oba ptaki zajmują się wysiadywaniem i opieką nad pisklętami[18]. Inkubacja trwa 18 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po 20 dniach od wyklucia[27].
Status zagrożenia
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje muszkatelę miedzianą za gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako szeroko rozprzestrzeniony i pospolity. Trend liczebności populacji uznaje za spadkowy. Do głównych zagrożeń należy utrata siedlisk leśnych, a na niektórych obszarach polowania[4]. Taki sam status ma muszkatela szaroszyja (D. oenothorax), którą IUCN traktuje jako osobny gatunek; jej liczebność szacuje się na 2500–9999 dorosłych osobników[28].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Ducula aenea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Green Imperial-pigeon (Ducula aenea). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-29)]. (ang.).
- ↑ a b E.E. Hartert E.E., A.T.A.T. Goodson A.T.A.T., Notes on Pigeons, „Novitates zoologicae : a journal of zoology in connection with the Tring Museum”, 25, 1918, s. 346 (ang.).
- ↑ a b Ducula aenea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Raphinae Wetmore, 1930 (1835) - trerony (wersja: 2023-03-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-05-10].
- ↑ a b M.J.M.J. Brisson M.J.M.J., Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, t. 1, Paryż 1760, 148–149 + pl. XIII, fig. 2 (fr. • łac.).
- ↑ a b c K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 12, t. 1 cz.1, 1766, s. 283 (łac.).
- ↑ J.A.J.A. Allen J.A.J.A., Collation of Brisson's genera of birds with those of Linnaeus, „Bulletin of the American Museum of Natural History”, 28, 1910, s. 317–335 (ang.).
- ↑ D. Lepage: Green Imperial-Pigeon Ducula aenea. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-05-10]. (ang.).
- ↑ E.E. Stresemann E.E., On the birds collected by Pierre Poivre in Canton, Manila, India and Madagascar (1751–1756), „Ibis”, 94 (3), 1952, s. 499–523, DOI: 10.1111/j.1474-919X.1952.tb01847.x (ang.).
- ↑ a b c d Species factsheet: Ducula aenea. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-05-10]. (ang.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-05-10]. (ang.).
- ↑ a b c HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7 [online], grudzień 2022 [dostęp 2023-05-10] .
- ↑ a b c Clements i inni, The eBird/Clements Checklist of Birds of the World: v2022 [online], 2022 [dostęp 2023-05-10] .
- ↑ Pamela C. Rasmussen, John C. Anderton: Birds of South Asia: The Ripley Guide. Cz. 2. Waszyngton i Barcelona: Smithsonian Inst. and Lynx Edicions, 2005. ISBN 84-87334-67-9. (ang.).
- ↑ a b David Burni, Ben Hoare, Joseph DiCostanzo, BirdLife International (mapy wyst.), Phil Benstead i inni: Ptaki. Encyklopedia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 251. ISBN 978-83-01-15733-3.
- ↑ Rodolphe Meyer de Schauensee: Notes on Philippine Birds. 1957, s. 6. (ang.).
- ↑ a b c d e f Nicole Bouglouan: Green Imperial-Pigeon. Oiseaux-Birds. [dostęp 2013-04-05]. (ang.).
- ↑ Allen Jeyarajasingam: A Field Guide to the Birds of Peninsular Malaysia and Singapore. Oxford University Press, 2012. ISBN 978-0-19-963942-7.
- ↑ A Photographic Guide to the Birds of Indonesia. Princeton University Press, 2001, s. 129. ISBN 0-691-11495-1.
- ↑ a b Green Imperial Pigeon. The Zoological Park Organization Under the Royal Patronage of H.M. The King. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-03)].
- ↑ a b c d Tej Kumar Shrestha: Birds of Nepal: Field Ecology, Natural History and Conservation. T. 2. 2001, s. 382. ISBN 978-0-9524390-9-7.
- ↑ Martin Walters: Chinese wildlife: a visitor’s guide. Bradt Travel Guides, 2008, s. 80. ISBN 978-1841622200.
- ↑ Green Imperial pigeon. India NetZone. [dostęp 2013-04-06].
- ↑ Robert Kennedy: A Guide to the Birds of the Philippines. Oxford University Press, 2000, s. 12. ISBN 978-0-19-854668-9.
- ↑ Zhang Guangmei, Zhu Xiang i Pang Bingzhang: Birds in China. China Forestry Publishing House, 2002. ISBN 7-5038-3087-5.
- ↑ Matthew M. Vriends: Doves: Everything about Purchase, Housing, Care, Nutrition, Breeding, and Diseases. Barron’s Educational Series, 1994, s. 105. ISBN 978-0-8120-1855-4.
- ↑ BirdLife International, Ducula oenothorax, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2022-01-10] (ang.).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcia i nagranie głosu – muszkatela szaroszyja D. (a.) oenothorax. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania odgłosów gatunku w serwisie xeno-canto.org
- SNL: bronsekeiserdue