Nysa Szalona
Górny bieg Nysy Szalonej poza Pogórzem Bolkowskim | |||
Kontynent | Europa | ||
---|---|---|---|
Państwo | Polska | ||
Lokalizacja | |||
Rzeka | |||
Długość | 53,54 km | ||
Powierzchnia zlewni | ok. 400 km² | ||
Źródło | |||
Miejsce | Domanów | ||
Współrzędne | 50°52′40,8″N 16°04′59,9″E/50,877997 16,083297 | ||
Ujście | |||
Recypient | rzeka Kaczawa | ||
Miejsce | na zachód od Dunina | ||
Wysokość | 139,5 m n.p.m.[1] | ||
Współrzędne | 51°09′21″N 16°04′34″E/51,155833 16,076111 | ||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego | |||
Położenie na mapie Polski | |||
|
Nysa Szalona (dawniej Nissa Szalona[2] lub Szalona Nissa[3]; niem. Wüthende Neisse[2] lub Wütende Neisse[4]) – rzeka, prawy dopływ Kaczawy[5] o długości 53,54 km[6].
Rzeka płynie w województwie dolnośląskim. Wypływa z pn.-zach. stoku Pustelnika (575 m n.p.m.) w Masywie Krąglaka w Górach Wałbrzyskich w okolicach Domanowa, lecz źródła licznych potoków np. Sadówki, które zasilają jej początkowy bieg są rozsiane na pograniczu Gór Kaczawskich i Pogórza Bolkowskiego. Przepływa przez Bolków i Jawor. W Bolkowie wpada do niej Rochowicka Woda.
Przy ujściu w okolicach Dunina, płynąc u stóp wznoszącej się na około 18–23 m ponad lustrem rzeki stromizny Płaskowyżu Janowickiego, rzeka ma około 10 m szerokości i 0,5 m głębokości. Obfitość wody w rzece jest wynikiem wpadania do niej licznych potoków: Sadówki, Nysy Małej, Paszówki, Jawornika, które mają swe źródła w lasach Pogórza Kaczawskiego. W okolicach ujścia znajduje się jedyne w Polsce eksploatowane złoże haloizytu[7].
Historia
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.
Rzeka odegrała dużą rolę w mającej miejsce w 1813 r. bitwie nad Kaczawą. Wysoki poziom wody utrudniał francuskim wojskom przedostanie się na wschodni brzeg Nysy. Wartki nurt porywał wozy z zaopatrzeniem, żołnierzy, konie, a nawet całe armaty. Po bitwie, wycofujący się Francuzi, stłoczeni na jedynym w okolicy moście nad Nysą w Krajowie, zostali zmasakrowani przez śląską konnicę wroga. Żołnierze, którym nie udało się przejść na drugi brzeg, uciekali przed kawalerią do rzeki, próbując ją przepłynąć, Nysa jednak wtedy była bardzo wartka i głęboka, więc większość ludzi utonęła.
W latach 1974–1978 na rzece utworzono zbiornik retencyjny Słup. W 1997 roku Nysa Szalona w czasie powodzi tysiąclecia zalała niektóre tereny położone wzdłuż jej biegu.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Nysa Szalona na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Główny Geodeta Kraju. [dostęp 2017-07-16].
- ↑ a b Nissa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 157 .
- ↑ Szalona Nissa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 772 .
- ↑ Wolfgang Pfeiffer: Die Wütende Neisse. 2011-04-04. [dostęp 2018-01-07]. (niem.).
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 189, ISBN 83-239-9607-5 .
- ↑ Nysa Szalona na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Obszary Dorzeczy (wynik wyszukiwania). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2017-07-16].
- ↑ Polska Niezwykła, Złoże haloizytu
Bibliografia
- Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 6 Góry Kaczawskie, red. Marek Staffa, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2000, ISBN 83-85773-27-4
- Góry i Pogórze Kaczawskie. Skala 1:40.000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2004. wyd. II. ISBN 83-88049-02-X.
Linki zewnętrzne
- Rzeka Nysa Szalona - Wütende Neiße na portalu polska-org.pl
- PWN: 3949143