Pieter Willem Botha

Pieter Willem Botha

Data i miejsce urodzenia	12 stycznia 1916 Paul Roux
Data i miejsce śmierci	31 października 2006 Wilderness
Minister obrony Południowej Afryki
Okres	od 1966 do 1980
Przynależność polityczna	Partia Narodowa
Poprzednik	Jacobus Johannes Fouché
Następca	Magnus Malan
Premier Południowej Afryki
Okres	od 28 sierpnia 1978 do 14 września 1984
Przynależność polityczna	Partia Narodowa
Poprzednik	Balthazar Johannes Vorster
Następca	urząd zlikwidowany
6. Prezydent Południowej Afryki
Okres	od 3 września 1984 do 15 sierpnia 1989
Przynależność polityczna	Partia Narodowa
Poprzednik	Marais Viljoen
Następca	Frederik Willem de Klerk
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Pieter Willem Botha (wym. [ˈpitəɹ ˈvələm ˈbʊə̯tɑ]; ur. 12 stycznia 1916 w Paul Roux, zm. 31 października 2006 w Wilderness) – południowoafrykański polityk, premier RPA w latach 1978–1984, prezydent RPA w latach 1984–1989, a także szef Partii Narodowej (1978–1989). Zwano go powszechnie Groot Krokodil lub Piet Wapen^[1].

Urodził się w afrykanerskiej rodzinie, jego ojciec uczestniczył w II wojnie burskiej^[2], a matka była więźniarką brytyjskich obozów koncentracyjnych^[1]. Dorastał na farmie Telegraaf niedaleko Paul Roux w Oranii^[1]. Ukończył szkołę średnią w Bethlehem. W latach 1932–1935 studiował prawo na Grey University College w Bloemfontein, studiów jednak nie ukończył^[3][2].

W młodości zaangażował się w działalność polityczną, związał się z Partią Narodową^[3]. Był działaczem skrajnie nacjonalistycznej organizacji Ossewabrandwag, później jednak odciął się od organizacji^[2]. Podczas II wojny światowej wyrażał sympatię dla nazistów, przez co groziło mu internowanie^[1]. W 1943 roku wziął ślub z Anną Elizabeth Rossouw (zm. 1997), para miała piątkę dzieci^[2].

W 1948 został wybrany do parlamentu z ramienia Partii Narodowej^[3][2] w okręgu George^[1]. W październiku 1958 roku został wiceministrem spraw wewnętrznych w rządzie Hendrika Frenscha Verwoerda, pełnił także funkcję ministra rozwoju i ministra ds. ludności kolorowej, ministra infrastruktury oraz ministra obrony w gabinecie Balthazara Johannesa Vorstera^[3][2][1]. W 1978 objął stanowisko premiera po rezygnacji B.J. Vorstera^[3]. Za jego rządów rozpoczęła się powolna erozja systemu apartheidu, spowodowana wzrastającą aktywnością organizacji czarnej ludności oraz presją opinii międzynarodowej^[3].

W 1983 z jego inicjatywy przeprowadzono (zgodnie z obowiązującym wówczas prawem tylko wśród białej ludności) referendum dotyczące wprowadzenia nowej konstytucji. Miała ona zlikwidować stanowisko premiera, a jego prerogatywy przekazać prezydentowi i tym samym znacznie wzmocnić jego pozycję. Tworzyła ona również trójizbowy parlament – z jedną izbą dla Azjatów (ang. House of Delegates), jedną dla przedstawicieli ludności kolorowej (ang. House of Representatives) oraz dla ludności białej (ang. House of Assembly). Zmiany zostały zaakceptowane i tym samym Botha w 1984 stał się prezydentem kraju^[3][2]. Przez pięć lat rządów, utrzymując białą mniejszość u steru władzy, zaczął powoli demontować ustawodawstwo sankcjonujące segregację rasową. Zezwolono na małżeństwa pomiędzy przedstawicielami różnych ras oraz złagodzono obostrzenia dotyczące zamieszkiwania i pracy ludności różnych ras w konkretnych strefach obszarów miejskich. Rząd Bothy nawiązał również kontakt z centralą ANC i rozpoczął negocjacje z Nelsonem Mandelą^[2]. Mimo to, w 1986 wprowadzono stan wyjątkowy na obszarze całego kraju, tłumiono ruch przeciwko apartheidowi, jego działaczy torturowano i skazywano na długoletnie kary więzienia.

W wyniku nacisku światowych przywódców na wycofanie się z Namibii oraz udaru mózgu Botha zrezygnował z funkcji przewodniczącego Partii Narodowej, którą objął Frederik Willem de Klerk^[3][2][1]. Po serii tarć z nowym kierownictwem partii Botha zrezygnował w 1989 ze stanowiska prezydenta. Nie stawiał się na wezwania Komisji Prawdy i Pojednania, mimo iż ta stawiała mu ciężkie zarzuty^[3][4]. W 1998 roku wziął ślub z Barbarą Robertson^[1].