Skrzydlna
wieś | |||
Skrzydlna na tle wzniesień Beskidu Wyspowego | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | limanowski | ||
Gmina | Dobra | ||
Wysokość | 395 m n.p.m. | ||
Liczba ludności (2006) | 1100 | ||
Strefa numeracyjna | 18 | ||
Kod pocztowy | 34-625[2] | ||
Tablice rejestracyjne | KLI | ||
SIMC | 0424639 | ||
Położenie na mapie gminy Dobra | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |||
Położenie na mapie powiatu limanowskiego | |||
49°45′13″N 20°10′43″E/49,753611 20,178611[1] | |||
|
Skrzydlna – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Dobra.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Części wsi
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0424645 | Drągówka | część wsi |
0424651 | Dział | część wsi |
0424668 | Działy | część wsi |
0424674 | Góry | część wsi |
0424680 | Kliny | część wsi |
0424697 | Krzenowiska | część wsi |
0424705 | Ługowina | część wsi |
0424711 | Rynek | część wsi |
0424728 | Sermakówka | część wsi |
0424734 | Wilkówka | część wsi |
0424740 | Za Działem | część wsi |
Historia
Istnieje legenda, że przez Skrzydlną uciekał przed prześladowaniem święty Wojciech, jednak nie ma żadnych źródeł (poza tradycją mówioną), które potwierdzałyby istnienie wsi w czasach mu współczesnych[5].
Pierwsze pisemne wzmianki o Skrzydlnej pochodzą z 1296 roku[6]. Wieś posiadała od 1424 prawa miejskie, nadane przez króla Władysława Jagiełłę[5], które zostały jej odebrane w późniejszym okresie[7]. Okoliczności tych wydarzeń nie są znane, jednak prawdopodobnie upadek miasta nastąpił jeszcze za czasów, gdy wieś była w rękach rodu Ratoldów[6]. W swych Kronikach... Jan Długosz nazywał wieś Crzidlna lub Krzidlna[8]. W późniejszym okresie wieś przechodziła w ręce kolejnych rodów, w tym Pieniążków i Wilkoszewskich.
W 1351 erygowano tu parafię przy istniejącym już wcześniej kościele pw. św. Mikołaja[6]. Parafia ta do XIX w. nosiła wezwanie św. Mikołaja i św. Anny[5].
W latach 1850–1862 Skrzydlna była siedzibą niewielkiego powiatu, zwanego bezirkiem.
5 września 1939 niemiecki oddział specjalny zamordował we wsi 9 mieszkańców[9]. W czasie okupacji hitlerowskiej 20 sierpnia[9] 1944 miała miejsce pacyfikacja, której ofiarą padli mieszkańcy Skrzydlnej mieszkający pod Śnieżnicą[8]. Oddział SS zamordował 23 osoby i spalił 13 zabudowań[9]. Miał to być odwet za opór zbrojny, który stawili okupantom[8].
Do 1954 wieś była siedzibą gminy Skrzydlna, a do 1972 – Gromadzkiej Rady Narodowej (obejmowała administracją wsie Skrzydlna, Wola Skrzydlańska, Przenosza i Stróża)[8].
Geografia
- Położenie
Miejscowość położona jest w większości na obszarze Beskidu Wyspowego, u źródeł i w kotlinie rzeki Stradomki. W bezpośrednim sąsiedztwie wsi znajdują się szczyty Beskidu Wyspowego: Ciecień, Wierzbanowska Góra, Dzielec i Śnieżnica. Ostatnimi na północ wzniesieniami Beskidu Wyspowego w rejonie Skrzydlnej są Pieninki Skrzydlańskie, na północ od nich znajduje się już Pogórze Wiśnickie, do którego należy północne obrzeże Skrzydlnej.
- Warunki naturalne
Rzeźba terenu w Skrzydlnej ma charakter górzysty. Charakteryzuje się szerokimi garbami i łagodnymi stokami, które przecinają wąskie doliny. Północna i wschodnia część wsi, w dolinie Stradomki, położona jest na terenie równinnym[8].
Turystyka
- Turystyka aktywna
Położenie Skrzydlnej na terenie malowniczego Beskidu Wyspowego, czyni z niej atrakcyjny cel wyjazdów turystycznych. Stanowi doskonałą bazę wypadową wycieczek pieszych i rowerowych na okoliczne szczyty: Śnieżnicę, Ćwilin, Mogielicę i Ciecień.
Około 5 km od Skrzydlnej znajduje się wyciąg narciarski na Śnieżnicy. Okoliczne zbocza są na tyle łagodne, że stanowią dogodne miejsce do uprawiania trekkingu, narciarstwa biegowego, spacerów itp. W pobliżu znajduje się również rezerwat przyrody Śnieżnica, wyznaczony w celu ochrony buczyny karpackiej.
Zabytki
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[10].
- Kościół parafialny pw. św. Mikołaja, otoczenie, starodrzew.
Kościół drewniany z murowanym prezbiterium, jednonawowy, konstrukcji zrębowej pochodzi z XVI w. Został ufundowany przez Prokopa Pieniążka. W wystroju wnętrza dominuje barok. Najcenniejszymi elementami kościoła są: barokowy ołtarz główny z XVII/XVIII w., renesansowy nagrobek rycerski Prokopa Pieniążka (z 1587) oraz krucyfiks na belce tęczowej (z XIV w.). Pozostałe rzeźby i obrazy pochodzą głównie z XVI i XVII w. Są także feretrony z XVII-XVIII w. Część Szlaku Architektury Drewnianej na terenie woj. małopolskiego. - Dwór obronny.
W parku krajobrazowym znajduje się murowany, piętrowy dwór szlachecki pochodzący z przełomu XVI/XVII w., przebudowany w XVIII w. W zachodniej części parteru, zachowały się sklepienia kolebkowe i krzyżowe. - Ogród podworski.
W parku podworskim zachowały się cenne okazy starodrzewia.
Inne zabytki
- Na cmentarzu parafialnym przy starym kościele znajdują się mogiły ofiar pacyfikacji pod Śnieżnicą, oraz groby wysiedleńców z Warszawy i Poznania;
- kapliczka Chrystus przy słupie z XVIII wieku.
Religia
Na terenie Skrzydlnej od XIII w. istnieje parafia Mikołaja Biskupa, której siedziba mieści się w nowym kościele pw. św. Mikołaja. W bliskim sąsiedztwie stoi również zabytkowy kościół drewniano-murowany pod tym samym wezwaniem[6].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 124126
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1158 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b c P. Skoczek, s. 23.
- ↑ a b c d P. Skoczek, s. 22.
- ↑ Brak jednak źródeł dotyczących daty ich odebrania.
- ↑ a b c d e Skrzydlna na stronie gminy Dobra. Gmina Dobra. [dostęp 2010-10-19]. (pol.).
- ↑ a b c Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 238
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-03] .
Bibliografia
- Piotr Skoczek: Parafie Ziemi Limanowskiej. Proszówki: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 22-27. ISBN 978-83-88383-43-4.
Linki zewnętrzne
- Skrzydlna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 726 .
- p
- d
- e
- Siedziba gminy: Dobra
Wsie |
|
---|---|
Integralne części wsi |
|
Inne |