Stefan Burhardt

Stefan Burhardt

Data i miejsce urodzenia	18 grudnia 1899 Wilno
Data i miejsce śmierci	6 grudnia 1991 Toruń
Zawód, zajęcie	bibliotekarz
Odznaczenia

Stefan Burhardt (ur. 18 grudnia 1899 r. w Wilnie, zm. 6 grudnia 1991 r. w Toruniu) – bibliotekarz, bibliograf, bibliofil, muzykolog, dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu w l. 1945-1949.

Stefan Burhardt urodził się w Wilnie w 1899 r. Był synem Michała Innocentego h. Grzymała (1838-1907), lekarza, społecznika, powstańca styczniowego i Antoniny Bogumiły z Medekszów h. Lis (1863–1933). Był bratem Józefy Emilii (1880–1909), Gabrieli Adeli (1882–1884), Janiny Marii (1883–1924), działaczki niepodległościowej, Aleksandra (ur. 1885), adwokata, Mieczysława (1887–1963), komandora porucznika Marynarki Wojennej, Stanisława (1889–1940), sędziego okręgowego i Jadwigi Marii (ur. 1895)^[1].

Początkowo uczył się w domu zdając egzaminy eksternistycznie, następnie uczęszczał m.in. do Gimnazjum Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego w Wilnie. W 1916 r. wstąpił do tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) i ukończył kurs podoficerski. W 1918 r. przerwał naukę i wstąpił do Samoobrony Wileńskiej, brał też udział w wojnie 1920 r. Po demobilizacji, w 1921 r. zdał maturę przed specjalną komisją Uniwersytetu Stefana Batorego i rozpoczął studia filozoficzne i historyczne na Wydziale Humanistycznym tej uczelni. Równocześnie studiował w klasie fortepianu w Wileńskim Konserwatorium Muzycznym, którą ukończył w 1923 r. W czasie studiów pracował w dziale naukowym w Bibliotece Publicznej i Uniwersyteckiej w Wilnie, a w l. 1923-1927 w dzienniku „Słowo” pełniąc funkcje administratora, korektora, sekretarza redakcji, redaktora; publikował też w nim artykuły. W 1927 r. uzyskał stopień doktora filozofii na podstawie pracy Życiowe znaczenie filozofii na tle rozprawy Filozofia i życie Józefa Gołuchowskiego oraz wykładów pt. Pragmatyzm Williama Jamesa, przygotowanej pod kierunkiem Tadeusza Czeżowskiego. Następnie podjął pracę w Bibliotece Uniwersyteckiej, gdzie kierował Oddziałem Czytelnictwa do 1934 r. Jednocześnie w l. 1928-1930 kierował Biblioteką Synodu Ewangelicko-Reformowanego. W 1930 r. zdał egzamin państwowy na bibliotekarza I kategorii przed komisją kwalifikacyjną przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie. W 1932 r. przebywał na stażu w Bibliotece British Museum. W l. 1934-1939 był dyrektorem Państwowej Biblioteki im. E.E.Wróblewskich, oficjalnie otwartej dla publiczności w czerwcu 1935 r., jednocześnie kierując Biblioteką Szkoły Nauk Politycznych Europy Wschodniej. W 1939 r. zmobilizowany, po internowaniu na Litwie wrócił do Wilna. W czasie okupacji działał w AK, brał udział w tajnym nauczaniu.

Po wojnie, w ramach repatriacji w kwietniu 1945 r. przybył do Torunia, gdzie z Emilem Ogłozą i Józefem Mossakowskim utworzyli Komitet Organizacyjny Uniwersytetu w Toruniu. Razem zabiegali u władz centralnych o utworzenie uczelni i współorganizowali ją w oparciu o kadrę naukową Uniwersytetu Stefana Batorego. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu formalnie powstał w sierpniu 1945 r. Wcześniej, 8 czerwca 1945 r. S. Burhardt został dyrektorem Książnicy Miejskiej im. M. Kopernika, w ramach której zajął się tworzeniem biblioteki naukowej dla powstającej uczelni. Od 1 września 1945 r. równocześnie pełnił obowiązki dyrektora Biblioteki Uniwersyteckiej wyodrębnionej formalnie w lutym 1946 r. Od tej pory zarządzał już tylko Biblioteką UMK. Księgozbiór jej, liczący ponad 400 tysięcy woluminów, powstawał w oparciu o kierowaną przez niego Zbiornicę Zbiorów Zabezpieczonych gromadzącą zbiory pochodzące z byłych Prus Wschodnich i Pomorza Zachodniego. Biblioteką UMK otwartą w nowym budynku w maju 1947 r. kierował do połowy 1949 r., kiedy to z powodów politycznych został odwołany ze stanowiska. Pracował jednak nadal w Bibliotece jako kierownik Oddziału Zbiorów Specjalnych, a później Oddziału Zbiorów Muzycznych na stanowisku kustosza (1949) a następnie starszego kustosza dyplomowanego (1962) do przejścia na emeryturę 1 lutego 1970 r.^[2]

19 lutego 1990 r. odbyła się na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika uroczystość odnowienia doktoratu Stefana Burhardta. Zmarł 6 grudnia 1991 r. i pochowany został na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu. Był żonaty z Haliną Marią Rudzką (prawnuczką Adama Benedykta Jochera), miał z nią córkę Teresę^[3].

Zarówno w okresie wileńskim jak i po wojnie działał S. Burhardt w wielu organizacjach społecznych. W Wilnie, w latach szkolnych należał do harcerstwa, w czasie studiów udzielał się w korporacji akademickiej Polonia. Od 1927 r. był aktywnym członkiem Wileńskiego Koła Związku Bibliotekarzy Polskich. Pełnił funkcje: wiceprezesa, sekretarza oraz przewodniczącego Zarządu Kasy Samopomocy, na zebraniach koła wygłaszał referaty. W latach 1924–1939 był prezesem Związku (późnej Towarzystwa) Filatelistów i Numizmatyków w Wilnie, a po wojnie od 1946 r. członkiem Związku Filatelistów w Toruniu. Był założycielem i członkiem Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Biblioteki im. Wróblewskich w Wilnie (1936-1939). Jako ppor. rezerwy był członkiem Wojskowego Biura Historycznego w Wilnie (1936) ewidencjonującego i opracowującego działalność wojska na terenie byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego. W czerwcu 1945 r. założył w Toruniu koło Związku Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich (ZBiAP), którego prezesem był do 1949 r. W 1947 r. założył Towarzystwo Przyjaciół Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu. W 1945 r. został członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu, w którym w l. 1955-1971 był przewodniczącym Komisji Bibliografii i Bibliotekoznawstwa Wydziału Filologiczno-Filozoficznego, a w 1988 r. został jego członkiem honorowym. W Towarzystwie Bibliofilów im. Joachima Lelewela w Toruniu, którego był członkiem od 1945 r., w l. 1950-1970 pełnił funkcję prezesa^[4]. Należał również do Polskiego Towarzystwa Filozoficznego i wielu innych towarzystw.

W oparciu o zbiory bibliotek S. Burhardt prowadził prace badawcze z zakresu teorii i praktyki bibliografii regionalnej. W okresie wileńskim na łamach „Ateneum Wileńskiego”(1929-1931,1935-1937) publikował Bibliografię do historii ziem b. Wielkiego Księstwa Litewskiego za lata 1929-1936 oraz liczne artykuły. Po wojnie opisywał historię Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Biblioteki Uniwersyteckiej. Opracowywał również biogramy ludzi nauki i kultury do Słownika pracowników książki polskiej i Polskiego słownika biograficznego. Największym jego dziełem był katalog polonezów polskich i obcych znajdujących się w bibliotekach polskich i zagranicznych zawierający prawie 12 tysięcy kompozycji w 5 tomach, z których ukazały się tylko dwa, tom 2 i 3 przygotowane do druku we współpracy z Marią Prokopowicz i Andrzejem Spózem^[5]. Znając biegle sześć języków obcych przez prawie 40 lat zbierał materiały jeżdżąc po świecie, często na własny koszt. Publikował też wspomnienia, przyczynki historyczne, artykuły o tematyce muzycznej, udzielał wywiadów w prasie i radiu. Bibliografia jego publikacji liczy 59 pozycji^[6].

• Wileńskie Koło Związku Bibliotekarzy Polskich (1923-1932). [w:] Biblioteki wileńskie. Pod red. A. Łysakowskiego Wino 1932, s. 187-192,
• Trzy fragmenty z dziennika wileńskiego peowiaka (20.10.1918-7.1.1919. [w:] P.O.W. Na ziemiach b. W. Ks. Litewskiego 1919-1934. Szkice i wspomnienia. Pod red. Stefana Burhardta. Wilno 1934, Wileńsko-Nowogródzki Związek Peowiaków,
• Bibliografia regionalna. [w:] IV Zjazd Bibliotekarzy Polskich w Warszawie dnia 31 maja- 2 czerwca 1936. Referaty. Wilno 1936, s. 287-295,
• Z prehistorii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Stefan Burhardt i Józef Mossakowski. Toruń 1946,
• Polonez : katalog tematyczny, 2 ,1792-1830. Stefan Burhardt; z red. i uzup. Maria Prokopowicz i Andrzej Spóz. Kraków 1976, Polskie Wydawnictwo Muzyczne,
• Polonez : katalog tematyczny, T. 3, 1831-1981. Stefan Burhardt; współpr. i red. Maria Prokopowicz i Andrzej Spóz. Kraków 1985, Polskie Wydawnictwo Muzyczne,
• Historia pierwszego pięciolecia Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, [w:] Studia o działalności i zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Red. nauk. Bohdan Ryszewski, cz.3, Toruń 1987, Uniwersytet Mikołaja Kopernika s. 7-29.

• Krzyż Polskiej Organizacji Wojskowej (1918),
• Krzyż Niepodległości (1931),
• Złoty Krzyż Zasługi (1937),
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami (1944),
• medal "Za zasługi położone dla rozwoju Uczelni" (1977),
• Odznaka Honorowa SBP (1968),
• Krzyż AK (1979),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1980),
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1985)^[7].

• Jan Bełkot: Burhard Stefan. W: Toruński Słownik Biograficzny. Krzysztof Mikulski (red.). T. 3. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2002, s. 31-34.
• Bełkot J., Bibliotekarz, bibliofil, muzykolog – Stefan Burhardt. [w:] Kustosze zbiorów specjalnych. Red. Mirosława Kocięcka, Hanna Zasadowa, Warszawa 2004 Wydawnictwo SBP, s.114-122 (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych, 8), ISBN 83-87629-77-4,
• Gołębiewska T., Stefan Burhardt. Rys biograficzny (1899-1991): 100. rocznica urodzin. Toruń 2001, Wydawnictwo Adam Marszałek, ISBN 83-71749-38-4,
• Tondel J., Burhardt Stefan [w:] Słownik Pracowników książki polskiej. Suplement II. Warszawa 2000, Wydawnictwo SBP, s. 28-29, ISBN 83-87629-45-6.
• Aleksander Włodarski: Burhardtowie. Warszawa: Drukarnia Leona Nowaka, 1933.

• Wywiad z 1985 roku ze Stefanem Burhardtem o jego marzeniach a także przedstawienie jego biografii