Tlenek etylenu
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wzór sumaryczny | C2H4O | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Inne wzory | (CH2CH2)O | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Masa molowa | 44,05 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wygląd | bezbarwny, łatwopalny gaz[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Numer CAS | 75-21-8 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
PubChem | 6354 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Podobne związki | azyrydyna, cyklopropan, etylen, spiropentan, tiiran, 1,3-dioksetan | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pochodne | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Tlenek etylenu, oksiran – organiczny związek chemiczny z grupy cyklicznych eterów, najprostszy możliwy epoksyd.
W warunkach standardowych jest gazem o zapachu eterowym. W warunkach normalnych jest bezbarwną cieczą. Pod ciśnieniem atmosferycznym wrze w temperaturze 10,7 °C. Będąc związkiem polarnym, dobrze rozpuszcza się w wodzie. Wykazuje działanie narkotyczne.
Otrzymywanie
Po raz pierwszy otrzymany został w 1859 przez francuskiego chemika Wurtza[8] poprzez eliminację wodorotlenkiem potasu chlorowodoru z etylenochlorohydryny:
- Cl–CH2CH2–OH + KOH → (CH2CH2)O + KCl + H2O
Inną metodą otrzymywania jest katalityczne utlenianie etylenu w temperaturze 220–280 °C, zgodnie z reakcją:
- 2 H2C=CH2 + O2 → 2 C2H4O
Zastosowanie
Stosowany jest do gazowej sterylizacji sprzętu medycznego (zwłaszcza jednorazowego użytku), przypraw spożywczych (nie zmienia smaku, wyglądu i wilgotności produktu[9]), środków farmaceutycznych, a także jako środek bakterio- i grzybobójczy przy konserwacji książek i podobnych przedmiotów.
Używa się go do produkcji glikolu etylenowego, trójetanoloaminy, jako podstawowy monomer do syntezy poli(tlenku etylenu), a także jego kopolimerów. Polimery na bazie poli(tlenku etylenu) są stosowane jako emulgatory, plastyfikatory, dodatki do środków piorących.
Zagrożenia
Główne drogi potencjalnego narażenia na działanie tlenku etylenu obejmują wdychanie i połykanie. Może powodować spontaniczne poronienia, uszkodzenia genetyczne, uszkodzenia nerwów, paraliż obwodowy, osłabienie mięśni, a także zaburzenia myślenia i pamięci. Ostre skutki i wczesne objawy narażenia na tlenek etylenu obejmują: ból oczu, ból gardła, trudności w oddychaniu, nieostre widzenie, zawroty głowy, nudności, bóle głowy, drgawki, pęcherze na skórze, wymioty, kaszel, większą częstotliwość poronień u kobiet, zwyrodnienie jąder i zmniejszenie liczebności plemników w nasieniu. Długotrwałe narażenie może powodować białaczkę, nowotwory tkanek limfatycznych lub piersi. Okres utajenia – czas pomiędzy narażeniem na działanie a wystąpieniem związanych z tym nowotworów – wynosi od 9 do 20 lat.[10]
Przypisy
- ↑ a b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
- ↑ a b c Lide 2009 ↓, s. 3-408.
- ↑ a b c Lide 2009 ↓, s. 15-20.
- ↑ a b Lide 2009 ↓, s. 6-69.
- ↑ Lide 2009 ↓, s. 9-57.
- ↑ a b Tlenek etylenu, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-27] (ang.).
- ↑ Tlenek etylenu (nr 03901) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2015-03-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Wurtz, A.. „Compt. Rend.”. 48, s. 101–104, 1859.
- ↑ Bezpieczeństwo żywności i zarządzanie ryzykiem w odniesieniu do skażenia tlenkiem etylenu. Nowa analiza oparta na metodzie quechersi.. KierunekSpożywczy.pl, 2021-07-01. [dostęp 2021-07-29]. (pol.).
- ↑ Fakty: tlenek etylenu. Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, 2019-12-05. [dostęp 2021-07-29]. (pol.).
- PWN: 3898980
- Britannica: science/ethylene-oxide
- Universalis: oxiranne-oxyde-d-ethylene
- БРЭ: 4916823
- SNL: etylenoksid
- DSDE: ethylenoxid