Zamek w Starych Tarnowicach
![]() | |||
Zamek w Starych Tarnowicach | |||
Państwo |
| ||
---|---|---|---|
Miejscowość | Tarnowskie Góry (Stare Tarnowice) | ||
Adres | |||
Styl architektoniczny | styl renesansu | ||
Rozpoczęcie budowy | 1520 | ||
Ukończenie budowy | 1570 | ||
Ważniejsze przebudowy | XIX wiek | ||
Pierwszy właściciel | Piotr Wrochem | ||
Kolejni właściciele | Baltazar Ohm-Januszewski, | ||
Obecny właściciel | Krystyna i Rajner Smolorz | ||
Położenie na mapie Tarnowskich Gór ![]() | |||
Położenie na mapie Polski ![]() | |||
Położenie na mapie województwa śląskiego ![]() | |||
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego ![]() | |||
![]() | |||
| |||
Strona internetowa |
Zamek w Starych Tarnowicach (niem. Schloss Alt-Tarnowitz[2]) – zabytkowy obiekt w Starych Tarnowicach, dzielnicy Tarnowskich Gór.
Historia
Pierwsza siedziba rycerska w Tarnowicach (obecnie dzielnicy Tarnowskich Gór) znajdowała się w okolicach kościoła parafialnego, gdzie zachowało się niewielkie wzniesienie będące pozostałością dawnego gródka rycerskiego – prawdopodobnie siedziby Adama de Tarnowice – najstarszego znanego z imienia mieszkańca osady wzmiankowanego w dokumentach pomiędzy 1310 i 1351 rokiem. Później Tarnowicami władał Święcisław, członek dworu księcia oleśnickiego Konrada II, wyznaczony w 1369 roku jako rozjemca przy sporze o podział księstwa bytomskiego. Ostatnimi znanymi rycerzami z Tarnowic są rycerz Sambor wzmiankowany w 1411 roku oraz Mikołaj i Teodor Włodkowie herbu Sulima, poświadczeni w 1415. Siedziba w postaci gródka rycerskiego funkcjonowała w XIV i XV w. i zastąpił ją zbudowany w XVI w. w nowym miejscu zamek w stylu renesansowym z dziedzińcem i krużgankami. Otoczony z trzech stron dziedziniec pierwotnie był otwarty ku północy. Fundatorem nowego założenia był przypuszczalnie rycerski ród Włodków albo Piotr Wrochem będący właścicielem majątku w 1525 roku. Zamek był w następnych wiekach wielokrotnie przebudowywany. Między innymi zamurowano krużganki, przebudowano sień wjazdową, powiększono skrzydło północne.
W 1820 kupił od Gottlieba von Büttnera zamek wraz z okolicznymi dobrami hrabia Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck ze Świerklańca. Dobra tarnowickie m.in. wraz z repeckimi zostały przekształcone przez hrabiego Guido w fideikomis dla jego młodszego syna Krafta, który odziedziczył je w 1916. Nie zamieszkał on jednak w zamku, lecz na swoją na swoją siedzibę wybrał nowy pałac zbudowany w pobliżu Rept.
Po II wojnie światowej zamek i dobra tarnowickie zostały znacjonalizowane. Zamek stał się własnością PGR-u. W ciągu następnych dziesięcioleci coraz bardziej niszczał. W 2000 r. właścicielami stali się Rajner i Krystyna Smolorzowie, którzy podjęli się całkowitej renowacji zamku i otoczenia. Pod koniec 2010 zakończył się remont zamku oraz jego otoczenia (oranżerii, stodoły). W czerwcu 2011 nastąpiło oficjalne otwarcie Centrum Sztuki i Rzemiosła Dawnego.
Opis
W zachodnim skrzydle centralnie umieszczony ryzalit zwieńczony frontonem zbliżonym do á pans (z bokami) ozdobionym fryzami przechodzącymi od dachu w pseudo postumenty z wazami. We frontonie trzy kartusze z dużym herbem księstwa bytomskiego (Ś) oraz dwoma mniejszymi herbami szlacheckimi von: Wrochem (L) i Donnersmack (P)[3]. W zachodnie skrzydło zamku wmurowany został renesansowy portal z datą 1545 pochodzący z pałacu w Płoninie. Z tamtego pałacu pochodzi również altana wybudowana w zamkowym parku[4][5].
- Skrzydło z herbami i portalem z Płonina
- Herb von Wrochem (L)
- Herb ks. bytomskiego (Ś)
- Herb Donnersmack (P)
- Przed remontem (2008)
- Widok od zachodu
- Dziedziniec zamkowy
- Elewacja północna
- Stodoła
- Obora obecnie hotel
- Stajnia, obecnie gospoda
- Wnętrze stajni, obecnie gospody
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 .
- ↑ Schloss Alt-Tarnowitz, Dresden 18: Druck Trau & Claus, [ok. 1900] [dostęp 2020-10-23] , nazwa na starej widokówce.
- ↑ Zamek. Tarnowskie Góry. [dostęp 2023-11-17].
- ↑ Zamek Niesytno w Płoninie – Czy tylko portal?. niesytno.pl. [dostęp 2015-06-17].
- ↑ Zamek Niesytno w Płoninie – Więcej Płoniny w Starych Tarnowicach. niesytno.pl. [dostęp 2015-06-17].
Literatura
- J.Krawczyk, A.Kuzio-Podrucki, Zamki i pałace Donnersmarcków. Schlösser der Donnersmarcks, Radzionków 2003.
- M. Wroński, Gródek rycerski, czyli „zagadkowy pagórek na polu organisty” w Tarnowicach Starych, „Zeszyty Tarnogórskie”, nr 1, Tarnowskie Góry 1986, s. 5–14.
- M. Wroński, Z dziejów rycerstwa i szlachty regionu tarnogórskiego (właściciele wsi Tarnowice Stare na przestrzeni wieków), „Zeszyty Tarnogórskie”, nr 2, Tarnowskie Góry 1986, s. 3–18.
Linki zewnętrzne
- Kompleks Zamkowy Tarnowice Stare – Tarnowskie Góry
- zdjęcie satelitarne w Google Maps
- Zdjęcia zamku sprzed i w trakcie remontu
w serwisie esilesia.com. foto.esilesia.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-31)].
- p
- d
- e
UNESCO[A] | |
---|---|
Zamki i pałace |
|
Obiekty sakralne |
|
Pozostałe budynki |
|
Zabytkowe parki | |
Inne obiekty | |
Obiekty nieistniejące |
- ↑ obiekty objęte wpisem pod nazwą Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach
- p
- d
- e
Istniejące dwory | |
---|---|
Istniejące pałace |
|
Istniejące zamki | |
Nieistniejące dwory |
|
Nieistniejące pałace | |
Nieistniejące zamki |