Eparhija banatska

Eparhija banatska Srpska pravoslavna crkva
Osnovne informacije
Država	Srbija
Sjedište	Vršac
Broj parohija	158
Arhijerej
Eparhijski arhijerej	Nikanor
Čin arhijereja	Episkop
Titula arhijereja	Episkop banatski

Eparhija banatska je eparhija Srpske pravoslavne crkve.

Nadležni arhijerej je Nikanor Bogunović, a sedište eparhije se nalazi u Vršcu, gde se nalazi Saborna crkva i vladičanski dvor.

Eparhija banatska, iako pod današnjim nazivom relativno mlada, duhovno i prostorno se smatra naslednikom nekadašnje, viševekovne Eparhije vršačke.

Istorijat

Eparhije na tlu Banata

U 16. i 17. veku bilo je na prostoru današnjeg Banata puno srpskog pravoslavnog stanovništva i postojalo je nekoliko episkopija: Lipovska, Temišvarska, Bečkerečka i Karansebeška ili Vršačka. Posle Velike seobe Srba 1690., Bečkerečka eparhija je spojena sa Temišvarskom.

Eparhija Vršačka

Eparhija vršačka osnovana je 1481. godine, u manastiru Mesić pored Vršca, u doba despotovine Jovana Brankovića, ktitora mnogih manastira u Banatu. Zabeleženo je da se prvi episkop zvao Partenije, a u Banat je stigao sa Svete gore atonske, iz Hilandara.

Jedan od slavnih episkopa jeste i sveti sveštenomučenik, vladika Teodor Vršački. On je 1594. godine poginuo posle Srpskog ustanka protiv Turaka u Banatu, jer je bio izdat. Njega je Srpska pravoslavna crkva kanonizovala 1994., a dan njemu posvećen (29. maj) proglašen je za slavu grada Vršca.

Zbog najezde Turaka, u 17. i početkom 18. veka, episkopija je premeštena u Karansebeš, (danas) grad u Rumuniji. U trećoj deceniji episkopija je vraćena u Vršac i tada je započeta izgradnja saborne crkve i vladičanskog dvora.

Eparhija Banatska

Početkom 30-ih godina 20. veka ujedinjenjem delova Vršačke eparhije i Temišvarske eparhije u Jugoslaviji nastala je Eparhija banatska. Prvi episkop ove ujedinjene eparhije bio je Georgije Letić.

Prema podacima iz 2002. godine, eparhija ima 158 parohija, 132 sveštenika u 6 namesništava.

Arhijerejska namesništva

Eparhija banatska podeljena na pet arhijerejskih namesništava:

• Arhijerejsko namesništvo kikindsko
• Arhijerejsko namesništvo zrenjaninsko
• Arhijerejsko namesništvo pančevačko
• Arhijerejsko namesništvo vršačko
• Arhijerejsko namesništvo čenćansko

Crkve i manastiri

Manastiri Eparhije banatske su:

• Mesić kod Vršca,
• Manastir Vojlovica kod Pančeva,
• Manastir Svete Trojice u Kikindi,
• Manastir Svete Melanije u Zrenjaninu,
• Manastir Bavanište kod Kovina,
• Manastir Središte kod Vršca i
• Manastir Hajdučica kod Plandišta.

Episkopi

Na ovom području, koje je nekada imalo više eparhija, poznati su bečkerečki episkopi Visarion (1609) i Mihajlo (1687) kao i episkop Teodor Nestorović koji se spominje kao vođa ustanka Srba u Banatu protiv Turaka 1594. Zatim episkopi Simeon (1619), Antonije (1622) i Teodosije (1662).

Od 1903. temišvarski episkop je Georgije Letić (1872-1935). On je 1931. postavljen za administratora Eparhije vršačke. Po stupanju na snagu novog crkvenog ustava 1932. sproveo je ujedinjenje bivše Eparhije temišvarske u jugoslovenskom delu Banata i delova Eparhije vršačke u Banatsku eparhiju.

Dosadašnji episkopi ove eparhije su: (nepotpun spisak)

episkopi vršački

• Teodor (1594)
• Simeon (1619)
• Antonije (1622)
• Teodosije (1662)
• Spiridon Štibica (1694-1699)
• Mojsije Stanojević (1713-1724)
• Nikolaj Dimitrijević (1726-1728)
• Maksim Nestorović (1728-1738)
• Jeftimije Damjanović (1739)
• Isaija Antonović (1741-1748)
• Jovan Đorđević (1749-1769)
• Vikentije Popović (1774-1785)
• Josif Jovanović Šakabenta (1786-1805)
• Petar Jovanović Vidak (1806-1818)
• Maksim Manuilović (1829-1833)
• Josif Rajačić (1833-1842)
• Stefan Popović (1843-1849)
• Emilijan Kengelac (1853-1885)
• Nektarije Dimitrijević (1887-1895)
• Gavrilo Zmejanović (1896-1920)
• Ilarion Radonić (1921-1929)

episkopi banatski

• Georgije Letić (1931-1935)
• Irinej Ćirić (1935-1936) administrator eparhije
• Vikentije Vujić (1936-1939)
• Damaskin Grdanički (1939-1947)
• patrijarh srpski Gavrilo (1947-1950) administrator eparhije
• patrijarh srpski Vikentije (1950-1951) administrator eparhije
• Visarion Kostić (1951-1979)
• Sava Vuković (1980-1985) administrator eparhije
• Amfilohije Radović (1985-1991)
• Atanasije Jevtić (1991-1992)
• Hrizostom Stolić (1992-2003)
• Nikanor Bogunović (2003 - sada)

Izvori

• Politika (2008). Vekovno sedište srpskih vladika. 10. januar

Vanjske veze

• Eparhija banatska (manastiri) Arhivirano 2016-03-08 na Wayback Machine-u
• Duhovni centar „Prepodobni Rafailo Banatski“
• Knjiga „Srbi u rumunskom Banatu“ Arhivirano 2007-03-11 na Wayback Machine-u