Zapadna Morava : Izvor, Tok, Ekonomija, Odlike Wikipedia, slobodna enciklopedija

Zapadna Morava

Zapadna Morava je reka u centralnoj Srbiji dugačka 308km, koja zajedno sa Južnom Moravom obrazuje Veliku Moravu.

Izvor

Zapadna Morava nastaje u polju Tašti, istočno od Požege, od Golijske Moravice i Đetinje. U ovom polju se u Đetinju sa leve strane uliva Skrapež, ali na manje od jednog kilometra od ušća Skrapeža, Đetinja se sreće sa Golijskom Moravicom, stvarajući Zapadnu Moravu. Zbog blizine ušća Đetinje, Skrapeža i Golijske Moravice, neki izvori smatraju sve tri reke direktnim kracima Zapadne Morave, ali pošto je Golijska Moravica 23km duža, ona se smatra glavnim krakom. Mereno od izvora Golijske Moravice, Zapadna Morava je dugačka 308km, dok je dužina same Zapadne Morave 208km.

Tok

Za razliku od meridijanskog (od juga prema severu) toka Južne i Velike Morave, Zapadna Morava teče u uporedničkom (od zapada ka istoku) pravcu, razdvajajući Šumadiju od južnih krajeva zemlje.

Zbog svog smera, Zapadna Morava teče između mnogih planina, regija i pod-regija:

između regija Crne Gore na severu i Dragačeva na jugu; ovde prima Bjelicu, a Lučani, centar Dragačeva, je smešten u blizini, južno od reke.
između planina Ovčar (severno) i Kablar (južno); ovde reka probija Ovčarsko-Kablarsku klisuru; Zapadna Morava je pregrađena u klisuri (koja se naziva "Srpska Sveta Gora", zbog mnogih svojih manastira) i još jednom odmah nakon toga, i tako su nastala veštačka jezera Međuvršje i Ovčarsko-Kablarsko jezero.
između regije Takovo (severno) i planine Jelica i regije Goračići (južno); ovde se nalazi grad Čačak, reka je opet pregrađena (jezero Parmenac) i prima mnogo pritoka (uglavnom sa leve strane: Čemernicu, Bresničku reku, Lađevačku reku); na ovom mestu reka ulazi u nisku dolinu Zapadnog Pomoravlja, meadrira i često plavi, tako da će odavde veća mesta biti dalja od reke (Goričani, Lađevci, Mrčajevci).
između planine Kotlenik i regije Gruža (severno) i planine Stolovi (južno); grad Kraljevo i njegova predgrađa Adrani i Ratina se nalaze južno od reke, tamo gde se Ibar uliva u Zapadnu Moravu; takođe sa desne strane Zapadna Morava prima Tovarnicu i Gružu.
između Gledićkih planina i Goča; najponatija srpska banja, Vrnjačka Banja, njena predgrađa Vrnjci i Novo Selo, industrijski grad Trstenik i manastir Ljubostinja se nalaze u ovom delu.
između regija Temnić (severno) i Rasina (južno); nekoliko mesta je smešteno severno od reke (Medveđa, Velika Drenova, Kukljin, Jasika, Šanac, Bošnjane), dok se selo Globoder, grad Kruševac i njegova predgrađa Pepeljevac, Parunovac i Čitluk nalaze južno od Zapadne Morave. Severno od sela Stalać, Zapadna i Južna Morava se sastaju i čine Veliku Moravu.

Ekonomija

Dolina Zapadne Morave, Zapadno Pomoravlje, je ekonomski najrazvijenija od dolina sve tri Morave. Sa dolinom Ibra, Zapadna Morava ima veliki potencijal za proizvodnju električne energije (hidroelektrane Ovčar i Međuvršje). Voda se takođe koristi za navodnjavanje, a za istu svrhu na reci je stvoreno veštačko jezero Parmenac, pomažući tako već plodnu regiju (žitarice, voćnjaci). Takođe, od dolina tri Morave, dolina Zapadne Morave je najpošumljenija.

Sliv Zapadne Morave je bogat rudama, (najviše ibarski deo) i sadrži rudnike tvrdog uglja, magnezijuma, hroma, itd. Kao rezultat, industrija je vrlo razvijena sa nizom vrlo industrijalizovanih gradova: Užice, Požega, Kraljevo, Trstenik i Kruševac. Saobraćaj je takođe važan za ekonomiju pošto je cela rečna dolina prirodan put i za drumove i železnicu koji spajaju istočnu, centralnu u zapadnu Srbiju.

Odlike

U Zapadnu Moravu se ukupno uliva 85 pritoka. Reka je nekada bila duža (319 km), ali zbog regulacije toka, ona je skraćena. Zapadna Morava ima prosečan protok od 120 m/s³, ali je odlikuju ekstremna kolebanja, što se odlikuje velikim poplavama. Sliv Zapadne Morave iznosi 15.849 km² (42,3 % celog sliva Velike Morave), pripada Crnomorskom slivu, a sama reka nije plovna.

Vidi još

Spisak reka u Srbiji

Reference

Mala Prosvetina Enciklopedija, Treće izdanje (1985); Prosveta; ISBN 86-07-00001-2
Jovan Đ. Marković (1990): Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije; Svjetlost-Sarajevo; ISBN 86-01-02651-6