| B-2 Spirit | |
|---|---|
 | |
| Türü | Bombardıman |
| Ulusal köken |  ABD |
| Üretici | Northrop Grumman |
| İlk uçuş | 17 Temmuz 1989 |
| Hizmete giriş | Nisan 1997 |
| Durumu | Etkin hizmette |
| Ana kullanıcı | ABD Hava Kuvvetleri |
| Üretim aralığı | 1988-2000 |
| Üretim sayısı | 21 |
| Program maliyeti | 44.75 milyar $ |
| Birim maliyeti | 737 milyon $ |
Northrop Grumman B-2 Spirit veya bilinen adıyla Gizli Bombardıman Uçağı, yoğun uçaksavar savunmalarını delmek için tasarlanan, düşük gözlemlenebilir gizlilik teknolojisine sahip bir Amerikan ağır stratejik bombardıman uçağıdır. İki kişilik mürettebatı olan, süpersonik olmayan ve uçan kanat tasarımına sahip bu uçak, Northrop Grumman tarafından tasarlandı ve Boeing, Hughes ve Vought ana alt yüklenicileri olarak 1987'den 2000'e kadar üretildi.[1] Bombardıman uçağı, seksen adet 500-pound class (230 kg) MK-82 JDAM GPS güdümlü bomba ya da on altı adet 2.400-pound (1.100 kg) B83 nükleer bomba gibi konvansiyonel ve termonükleer silahlar atabilir.[2] B-2, gizlilik konfigürasyonunda büyük havadan karaya stand-off silahları taşıyabilen ve hizmette olduğu kabul edilen tek uçaktır.
B-2 Spirit'in geliştirilmesi, Jimmy Carter döneminde başlatılan İleri Teknoloji Bombardıman Uçağı (ATB) projesi kapsamında başladı. Bu proje, saatte yaklaşık 2.400 km hıza (Mach 2) ulaşabilen bir uçak olan B-1A bombardıman uçağı projesinin iptal olmasına sebep oldu ve kaynaklar B-2 Spirit'e aktarıldı. Ancak geliştirme zorlukları ilerlemeyi geciktirdi ve maliyetleri artırdı. Sonuçta, proje kapsamında 21 adet B-2 üretildi ve bu uçakların her biri, geliştirme, mühendislik, test ve üretim masrafları dâhil edildiğinde ortalama 2,13 milyar dolara mâl oldu. Uçağın üretim maliyeti yaklaşık 737 milyon dolarken, toplam tedarik maliyeti, yedek parçalar, ekipman ve yazılım desteği dâhil olmak üzere uçak başına ortalama 929 milyon dolar seviyesindeydi. Projenin yüksek maliyeti, Soğuk Savaş'ın sona ermesi ve Sovyetler Birliği'ne derinlemesine saldırı yapabilen hayalet uçaklara olan talebin azalması nedeniyle ABD Kongresi'nde tartışmalara yol açtı. Bu sebeplerden dolayı kanun koyucular, 1980'lerin sonu ve 1990'larda planlanan 132 uçak alımını 21'e indirdi.
B-2 Spirit, 50.000 fit (15.000 m) irtifaya kadar saldırı görevleri yapabilmektedir; yakıt ikmali yapmadan 6.000 deniz mili (6.900 mi; 11.000 km)'den fazla menzile sahiptir ve havada bir kez yakıt ikmali yaparak 10.000 deniz mili (12.000 mi; 19.000 km)'ni aşan uçuşlar gerçekleştirebilir. Lockheed F-117 Nighthawk saldırı uçağından sonra gelişmiş gizlilik teknolojisiyle tasarlanan ikinci uçak olarak 1997 yılında hizmete girdi. Öncelikli olarak nükleer bombardıman uçağı olarak tasarlanan B-2, ilk kez 1999'da Kosova Savaşı'nda konvansiyonel, nükleer olmayan mühimmat atmak için savaşta kullanıldı. Daha sonraki yıllarda Irak, Afganistan ve Libya'daki askeri operasyonlarda da benzer şekilde konvansiyonel mühimmat kullanarak görev yaptı. Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri'nin 2024 itibarıyla hizmette olan 19 adet B-2 bombardıman uçağı bulunmaktadır; bir tanesi 2008'deki bir kazada,[3] bir diğeri ise 2022'deki bir kazada kaybedildi. Hava Kuvvetleri, bu uçakları 2032 yılına kadar kullanmayı planlamaktadır ve daha sonrasında bu uçakların, Northrop Grumman B-21 Raider ile değiştirilmesini hedeflemektedir.[4]
Tasarımı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Genel bakış
[değiştir | kaynağı değiştir]B-2 Spirit, ABD Hava Kuvvetleri (USAF) tarafından, kritik sızma görevlerini yerine getirmek üzere geliştirildi. Uçak, nükleer silahlar da dâhil olmak üzere çeşitli mühimmatları hedeflere ulaştırmak amacıyla düşman topraklarının derinliklerine sızma kabiliyetine sahiptir. B-2, "uçan kanat" tasarımına sahiptir; yani geleneksel gövde veya kuyruk bölümleri bulunmaz. Bu tasarım, yüksek aerodinamik verimlilikle birlikte büyük miktarda mühimmat taşıma kapasitesi ve düşük radar izi gibi önemli avantajlar sunar. Düşük gözlemlenebilirlik özelliği, uçağın yüksek irtifalarda daha serbest hareket etmesini sağlar. Bu da, üzerindeki sensörlerin menzilini ve görüş alanını artırır. USAF, B-2'nin menzilini yaklaşık 6.000 deniz mili (6.900 mi; 11.000 km) olarak bildirmektedir.[5] Seyir irtifasında uçarken B-2, her altı saatte bir yakıt ikmali yapar ve tek bir ikmalde 50 küçük ton (45.000 kg) kadar yakıt alabilir.[6]
B-2'nin geliştirilmesi ve üretimi, karmaşık uçuş özellikleri ile çok çeşitli tespit sistemlerine karşı düşük görünürlük sağlama hedefi nedeniyle, bilgisayar destekli tasarım ve üretim teknolojilerinin öncü şekilde kullanılmasını gerektirdi.[7] B-2, daha önce Northrop tarafından geliştirilen bazı uçaklarla benzerlik göstermektedir. Bu uçaklardan YB-35 ve YB-49, 1950'lerin başında siyasi nedenlerle geliştirilmesi durdurulan uçan kanat tasarımına sahip bombardıman uçaklarıydı.[8] B-2 ile YB-49 arasındaki benzerlik, her iki uçağın da aynı kanat açıklığına sahip olmasına kadar uzanır. Ayrıca, YB-49'un da düşük radar iziyle öne çıktığı bilinmektedir.[9][10]
Silahlar ve teçhizat
[değiştir | kaynağı değiştir]
Soğuk Savaş döneminde öngörülen senaryolarda B-2, derin nüfuzlu nükleer saldırı görevlerini üstlenecek şekilde tasarlandı. Bu görevlerde, tespit edilmemek ve müdahaleden kaçınmak amacıyla gelişmiş gizlilik yeteneklerinden faydalanması öngörülüyordu.[11] Uçakta, mühimmatların ya döner fırlatıcıda ya da iki ayrı bomba rafında taşındığı iki dâhilî bomba bölmesi bulunur. Mühimmatın uçağın içinde taşınması, dışa monteli silahlara göre daha düşük radar izi sağlar.[11][12] B-2, toplam 40.000 lb (18.000 kg) mühimmat taşıma kapasitesine sahiptir. Taşıdığı nükleer silahlar arasında B61 ve B83 nükleer bombaları yer alırken, AGM-129 Gelişmiş Seyir Füzesi (ACM) de bu platformda kullanılmak üzere tasarlandı.[11][13]
Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından B-2'nin konvansiyonel hassas saldırıların yanı sıra stratejik nükleer saldırı rolü için de donatılmasına karar verildi.[11][14] Uçak, GPS destekli bombaların (GAM) yerleştirilmesinden önce, hedeflerin konumunu belirlemek amacıyla APQ-181 sentetik açıklıklı radarını kullanan gelişmiş bir GPS Destekli Hedefleme Sistemi'ne (GATS) sahipti. Bu sistem, daha sonra yerini Ortak Doğrudan Saldırı Mühimmatı'na (JDAM) bıraktı. B-2'nin ilk konfigürasyonunda 16 adet GAM veya JDAM taşıyabiliyordu;[14] 2004 yılında yapılan bir yükseltmeyle bu kapasite 80 adet JDAM'a çıkarıldı.
Uçuş kontrolleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Uçan kanat tasarımının doğasında bulunan uçuş istikrarsızlığını dengelemek amacıyla B-2, karmaşık bir dört katmanlı, bilgisayar kontrollü fly-by-wire uçuş kontrol sistemi kullanmaktadır. Bu sistem, pilot müdahalesine gerek kalmadan uçuş yüzeylerini ve ayarlarını otomatik olarak değiştirerek uçağın dengesini sağlar.[12] Uçuş bilgisayarı, hava hızı ve hücum açısı gibi dış koşullara ilişkin verileri, uçağın düşük görünürlük özelliğini bozabilecek geleneksel pitot tüpleri yerine, özel pitot-statik algılama plakaları aracılığıyla toplar.[12] Sistem, hem hidrolik hem de elektrikle çalışan servo tahrik bileşenleri içerir. Yüksek düzeyde yedeklilik ve arıza teşhis kapasitesiyle tasarlandı.[15]
Northrop, uçağın radar profilini mümkün olduğunca az ihlal edecek yön kontrolü uygulamanın çeşitli yollarını araştırdı ve sonunda bölünmüş fren dümenleri ile diferansiyel itiş gücünün bir kombinasyonunda karar kıldı.[7] Motor itiş gücü, B-2'nin aerodinamik tasarım sürecinin erken aşamalarında kilit bir unsur haline gelmiştir; itiş gücü sadece sürükleme ve kaldırmayı değil, aynı zamanda eğim ve yuvarlanma hareketlerini de etkiler.[16] Kanadın arka kenarı boyunca dört çift kontrol yüzeyi bulunur; yüzeylerin çoğu uçağın uçuş zarfı boyunca kullanılırken, iç elevonlar normalde sadece iniş gibi düşük hızlarda kullanılır.[16] Kalkış sırasında olası temas hasarını önlemek ve burun aşağı eğim tutumunu sağlamak için, yeterince yüksek bir hava hızına ulaşılana kadar tüm elevonlar kalkış sırasında sarkık kalır.[16]
B-2 Spirit teknik özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Mürettebat: 2 personel
- Kanat açıklığı: 52,4 m
- Uzunluk: 21,0 m
- Yükseklik: 5,18 m
- Boş ağırlık: 71.700 kg
- Yüklü ağırlık: 152.200 kg
- Kalkış sırasındaki maksimum ağırlık: 170.600 kg
- En yüksek hız: 1.020 km/h
- Motorlar: 4x General Electric F118-GE-100 turbofans
- İtiş gücü: 4x 77 kN
Silahlandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bombalar
- Havadan Karaya Taarruz Füzeler AGM
- AGM-142 Nave Nap
- AGM-129
- AGM-158 JASSM
- Ayrıca Nükleer Silah Olarak
B-2 listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
| Isim | Tail # | Adı | |
|---|---|---|---|
| AV-1 | 82-1066 | Spirit of America | |
| AV-2 | 82-1067 | Spirit of Arizona | |
| AV-3 | 82-1068 | Spirit of New York | |
| AV-4 | 82-1069 | Spirit of Indiana | |
| AV-5 | 82-1070 | Spirit of Ohio | |
| AV-6 | 82-1071 | Spirit of Mississippi | |
| AV-7 | 88-0328 | Spirit of Texas | |
| AV-8 | 88-0329 | Spirit of Missouri | |
| AV-9 | 88-0330 | Spirit of California | |
| AV-10 | 88-0331 | Spirit of South Carolina | |
| AV-11 | 88-0332 | Spirit of Washington | |
| AV-12 | 89-0127 | Spirit of Kansas | |
| AV-13 | 89-0128 | Spirit of Nebraska | |
| AV-14 | 89-0129 | Spirit of Georgia | |
| AV-15 | 90-0040 | Spirit of Alaska | |
| AV-16 | 90-0041 | Spirit of Hawaii | |
| AV-17 | 92-0700 | Spirit of West Virginia | |
| AV-18 | 93-1085 | Spirit of Oklahoma | |
| AV-19 | 93-1086 | Spirit of Kitty Hawk | |
| AV-20 | 93-1087 | Spirit of Pennsylvania | |
| AV-21 | 93-1088 | Spirit of Louisiana | |
| AV-22–AV-135 İptal Edildi | |||
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Thornborough, A.M.; Stealth, Aircraft Illustrated special, Ian Allan (1991).
- ^ "B-2 Spirit". United States Air Force. 25 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2023.
- ^ Rolfsen, Bruce. "Moisture confused sensors in B-2 crash." 19 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi Air Force Times, 9 Haziran 2008. Erişim tarihi: 13 Eylül 2009.
- ^ admin (9 Şubat 2018). "USAF to Retire B-1, B-2 in Early 2030s as B-21 Comes On-Line". Air & Space Forces Magazine (İngilizce). 17 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2022.
- ^ Spick 2000
- ^ Chiles, James R. (Eylül 2013). "The Stealth Bomber Elite". Air & Space. 12 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2013.
- ^ a b Sweetman 2005
- ^ Fitzsimons 1978
- ^ "B-49 – United States Nuclear Forces". 26 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2018.
- ^ Heppenheimer, T. A. (Eylül 1986). "Stalth – First glimpses of the invisible aircraft now under construction". Popular Science. s. 76. 5 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi27 Ekim 2020.
- ^ a b c d Tucker 2010
- ^ a b c Moir & Seabridge 2008
- ^ Richardson 2001
- ^ a b Rip & Hasik 2002
- ^ "Flight Control Actuation System Integrator for the B-2 Spirit". Moog Inc. (İngilizce). 22 Eylül 2012. 24 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2025.
- ^ a b c Chudoba 2001
