Panaya tu Kastru (Yunanca: Παναγία του Κάστρου, romanize: Panagía tou Kástrou, çevirisi: 'Kalenin Panagia'sı'), Kalenin Meryemi veya Enderun Camii, Yunanistan'daki Rodos kentinde bulunan Orta Çağ'dan kalma bir Rum Ortodoks kilisesidir. Surlarla çevrili eski şehir sınırları içerisindeki yapı, adada günümüze ulaşan en büyük Bizans kilisesidir. Tarih boyunca, Rodos'un çeşitli devletler ve imparatorluklar tarafından fethedilmesiyle Roma Katolik kilisesi ve camii olarak kullanılmıştır..
Tarih
Kilisenin iç mekanı
Yapı, on birinci yüzyılda bir Rum Ortodoks kilisesi olarak inşa edilmiştir.[1][2]
Rodos'un Hospitalier Şövalyeleri tarafından ele geçirilmesinin ardından Bizans Ortodoks kilisesi Meryem Ana'ya adanarak Sancta Maria Castelli Rodi adını almış, bir Roma Katolik kilisesine ve Latinlerin başpiskoposluk katedraline dönüştürülmüştür.[1][2]
Bizans dönemine tarihlenen kilise, muhtemelen 1303 depreminde orta nefin ve kubbenin çökmesi sonucunda, 14. yüzyılın ilk yarısında yeniden düzenlenmiştir.[1] O dönemde Rodos Başpiskoposluğunun yoksulluk içinde olması ve kilisenin yeniden inşasını karşılayamayacak olması nedeniyle Papa XXII. Ioannes'den yardım istenmiş ve Papa da kilisenin onarımına destek olmuştur. Papanın bu katkısına ithafen Hospitaller Büyük Üstadı Hélion de Villeneuve'ün armasıyla birlikte Papa XXII. Ioannes'in arması da kiliseye yerleştirilmiştir.[1][3]
Kilise, 15. yüzyılın ikinci yarısında Şövalyeler tarafından bir daha düzenlenmiş gibi görünmektedir. Bu müdahalenin, yapının büyük hasar gördüğü 1480 kuşatmasıyla bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Yapının onarımına sundukları katkılardan ötürü cam bir kasa içerisinde saklanan Büyük Üstat Pierre d'Aubusson (1476-1503), Antoni de Fluvian ve Jean Bonpart de Lastic gibi önceki Büyük Üstatların armaları da bu tarihi desteklemektedir.[1]
Adanın 1522 yılında Osmanlı Devletinin eline geçmesinden sonra kilise bir camiye dönüştürülerek Enderun Camii adını almış ve İkinci Dünya Savaşı'na dek cami olarak kullanılmıştır. Savaş sırasında Rodos'u kontrol eden İtalyanlar tarafından caminin revakları ve minaresi kaldırılmış ve yapı yeniden bir kiliseye dönüştürülmüştür.[1][2]
Mimari
Gotik detaylar.
Yapı, Rodos'un Orta Çağa tarihlenen kısmı içinde günümüze ulaşan en eski ve en büyük Bizans kilisesidir.[2]
Yapı, Şövalyeler Sokağı'nın doğu ucunda, Orta Çağ şehrinin Kollakio bölgesinde, limana yakın bir konumda bulunmaktadır. Binanın özgün hali, kemerlerin eklenmesine dek haç planlı ve kubbeli bir yapıdaydı.[1][3] Rodos'un Şövalyeler tarafından ele geçirilmesinden sonra, Bizans kilisesi yeniden düzenlenmiş ve uzun eksene dik bir koridorlu üç nefli Gotik bazilika formunu almıştır.[1][3]
Yapının doğu cephesi deniz tahkimatına bitişiktir ve dışarıdan dikdörtgen surlarla çevrili bir kule olarak inşa edilmiştir. Batı cephesinde ise ana giriş kapısı üstünde konumlanan dikdörtgen çerçevede günümüzde mevcut olmayan ve Meryem Ana'nın azizler ve şövalyeler tarafından çevrili bir kompozsiyonunu gösteren bir tablo bulunmaktaydı.[2][3]
Rodos'un Osmanlı tarafından yönetildiği dönemde kilise camiye çevrilirken yapının güney cephesine bir revak inşa edilmiş ve bir minare eklenmiştir. Bu eklentiler İtalyanlar tarafından restorasyon sürecinde ortadan kaldırılmıştır.[3] Yapının dış avlusuna ise 1881 tarihli bir çeşme inşa edilmiştir.[1]
Kilisenin boyalı süslemelerinin önemli bir kısmı günümüze ulaşmamıştır. Meryem Ana ve Çocuk'u tasvir eden bir duvar resmi, kuzeybatıdaki kubbeyi taşıyan sütundaki (muhtemelen on dördüncü yüzyılın ikinci çeyreğine tarihlenen) bir çift aziz tasviri ve bir Batı Avrupalı ressam tarafından yapıldığı düşünülen (muhtemelen on dördüncü yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen) bir Aziz Lucia figürü bulunmaktadır.[2][3]
Galeri
Panagia tou Kastrou
Kilise.
İç mekan.
Tonozlu tavan.
Dış surlardan görünüm.
Koridor.
Dışarıdan görünüm.
Ayrıca bakınız
Bizans mimarisi
Kaynakça
^abcdefghi"Ιερός Ναός Παναγίας του Κάστρου" [Holy Temple of Panagia of the Castle] (Yunanca). Holy Metropolis of Rhodes. 22 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2022.
^abcdef"Παναγιά του Κάστρου" [Panagia of the Castle]. tourism.rhodes.gr (Yunanca). 22 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2022.
^abcdefKonstantia Kephala. "Παναγία του Kάστρου, μεσαιωνική πόλη Ρόδου" [Virgin Mary of the Castle, medieval town of Rhodes]. odysseus.culture.gr (Yunanca). Ministry of Culture of Greece. 19 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2022.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Panagia tou Kastrou ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Kilise.
İç mekan.
Tonozlu tavan.
Dış surlardan görünüm.
Koridor.
Dışarıdan görünüm.
Wikimedia Commons'ta Panagia tou Kastrou ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
