Bò nướng lá lốt

Bò nướng lá lốt
Bò nướng lá lốt trong một quán ăn Việt tại Manchester, Anh
BữaMón ăn nhẹ
Món chính
Xuất xứ Việt Nam
Nhiệt độ dùngNóng (khuyến nghị)
Thành phần chínhThịt bò, lá lốt, bánh tráng, bún, mắm nêm, mỡ chài và các loại rau
  • Nấu ăn: Bò nướng lá lốt

Bò nướng lá lốt (còn gọi là bò lá lốt, thịt bò nướng lá lốt hoặc bò cuốn lá lốt)[1][2] là một món ăn của Việt Nam có xuất xứ và thịnh hành ở vùng Nam Bộ, với nguyên liệu chính gồm thịt bò xay nhuyễn được cuốn trong lá lốt rồi sau đó chế biến theo phương pháp nướng, có thể kèm theo cả mỡ chài. Bên cạnh đó, các loại rau sống ăn kèm với món ăn cũng rất phong phú, từ xà lách, húng quế, diếp cá, chuối chát, dưa leo cho đến khế, tất cả đều được cuốn chung với bánh tráng và chấm cùng mắm nêm. Đây là món ăn thường xuyên xuất hiện trên bàn nhậu và cũng có thể dùng làm phần nhân trong một số loại bánh, đồng thời còn là thành phần không thể thiếu của bò bảy món rất được nhiều người ưa chuộng.

Nguồn gốc

Theo The Sydney Morning Herald, món ăn có nguồn gốc từ miền Nam Việt Nam này thực chất lại có khởi thủy ở khu vực Trung Đông. Từ xa xưa, những đầu bếp tại khu vực này đã có phong tục cuộn thịt bò, gạo và các loại rau tẩm gia vị khác vào trong lá nho để chế biến thành món dolma. Sau khi các thương nhân Trung Đông đặt chân đến vùng Bengal thuộc Ấn Độ vào thế kỷ thứ 9, phong tục này dần được truyền bá lại cho những đầu bếp địa phương. Kế đến, người Ấn Độ bắt đầu trao đổi buôn bán ở Đông Nam Á rồi một lần nữa mang công thức chế biến món ăn đến khu vực này. Tại Việt Nam, do cây nho không có điều kiện phát triển tốt nên người dân nơi đây đã dùng lá lốt để thay thế.[1] Mặc dù vậy, Anh Minh từ VTC News lại cho rằng lời giải thích trên có vẻ chưa chính xác vì món dolma có cách chế biến và hương vị không giống với bò nướng lá lốt.[3] Vào thập niên 1930, một Pháp Kiều gốc Ấn tên Adams Henri đã cùng vợ mình là bà Huỳnh Thị Quế thành lập một quán ăn kinh doanh bảy món làm từ thịt bò, trong đó có bò nướng lá lốt.[4] Trong một giai đoạn sau năm 1975, Thành phố Hồ Chí Minh vẫn đang trong tình trạng nghèo khó và người dân thường hay tận dụng những loại thịt bò "bèo nhèo, bạc nhạc", ướp tẩm gia vị là sả cùng nước quả dứa để làm ra món ăn này.[5]

Chế biến và thưởng thức

Một đĩa bò nướng lá lốt thành phẩm, được rắc đậu phộng và rưới mỡ hành.

Để chế biến món ăn này, trước hết người ta ướp thịt bò băm nhuyễn với đủ loại gia vị – hẹ tây, sả, tỏi, tiêu đen, đường, nước mắm, dầu hào, bột ngọt, ngũ vị hương,...[1][6] – sau đó chờ khoảng vài chục phút để gia vị ngấm hết vào thịt. Tuy nhiên, một số công thức cũng cho phép trộn thêm thịt lợn xay vào để món ăn không bị khô và ngán,[5] cũng như cho thêm mỡ chài.[7] Bên cạnh đó, lá lốt dùng trong món này được lặt rời, nếu là lá héo thì càng tốt vì dễ cuộn.[8] Tiếp theo, múc một muỗng thịt vừa ướp đặt lên mặt sau của lá lốt, phía màu xanh thẫm ở bên ngoài, từ từ cuộn tròn rồi dùng đầu cuống ghim lại[9] hoặc xiên cố định nhiều cái bằng xiên tre.[7] Tùy theo lá lốt lớn hay nhỏ mà cho vào lượng thịt vừa đủ để cuốn thành những cuốn nhỏ vừa ăn.[10]

Người chế biến có thể nướng bò lá lốt theo hình thức nướng lò, cho vào nồi chiên không khí hoặc chiên bằng dầu ăn, mặc dù nhiều ý kiến cho rằng món ăn sẽ ngon nhất khi nướng trên than hoa. Trước khi nướng, cần phết một lớp nhẹ dầu ăn lên vỉ nướng hoặc lá lốt để không bị khô, cháy. Ngoài ra, trong quá trình nướng người chế biến cũng cần trở hai mặt,[7] để lửa nhỏ cho thịt chín đều.[11] Dưới sức nóng của lửa than, mỡ chài sẽ tuôn rỉ rả, thấm vào thịt, trào ra ngoài rồi sau đó lại thấm ngược vào trong.[12] Món ăn này chỉ thật sự đạt yêu cầu nếu phần lá lốt co lại và bám sát vào thịt.[13] Sau khi hoàn thành công đoạn nấu nướng, bò lá lốt sẽ được rắc đậu phộng giã nhỏ (có thể thay bằng hạt điều và ớt tươi cắt nhỏ nếu ăn cay được)[14][15] và phết thêm chút mỡ hành[7][8] hoặc mayonnaise,[16] sau đó dọn ra cùng với bún hoặc bánh hỏi,[8] khế, xà lách, diếp cá,[17] húng quế,[18] giá sống, thơm,[19] chuối chát và dưa leo,...[8] Khi thưởng thức, người ăn cuộn tất cả trong một miếng bánh tráng rồi chấm cùng nước mắm chua ngọt[7] hoặc mắm nêm tùy ý.[19][20] Bên cạnh nó, người ta cũng có thể ăn bò nướng lá lốt cùng với cơm,[21] phở, bún nước hoặc bún chấm.[13] Món này phù hợp nhất khi ăn vào khoảng chiều tối hoặc trong những ngày mưa, tiết trời se lạnh.[19][22] Đặc biệt, nên dùng bò nướng lá lốt khi còn nóng vì nếu để nguội sẽ mất đi hương vị hấp dẫn vốn có.[13]

Ngoài cách ăn thông thường, bò nướng lá lốt còn được sử dụng làm phần nhân của món bánh mì. Khi chế biến, người bán rạch một đường dài trên ổ bánh rồi nhồi bò nướng, dưa leo, rau răm cùng đồ chua và rưới thêm các loại nước xốt lên trên.[23][24] Hơn nữa, bò nướng lá lốt cũng là một trong những món ăn không thể thiếu trong bò bảy món rất được nhiều người ưa chuộng.[4][25] Ngoài ra, nó cũng có một số biến tấu khác như chả lá lốt hoặc chả xương sông lá lốt, tuy nhiên lại sử dụng thịt lợn thay vì thịt bò.[26][27]

Ảnh hưởng và đón nhận

Sự phổ biến

Dù ít được vinh danh và nhắc đến nhiều như những món ăn truyền thống khác của Việt Nam, song bò nướng lá lốt vẫn chiếm được cảm tình của không ít thực khách trong và ngoài nước.[28] Món ăn này trải rộng khắp mọi miền Việt Nam, từ mâm cơm hằng ngày, những hàng ăn vặt vỉa hè cho đến trên các bàn nhậu.[29] Đặc biệt, bò lá lốt rất nổi tiếng ở Thành phố Hồ Chí Minh nhờ có hương vị thơm ngon cùng giá thành bình dân,[6][17] đồng thời nơi đây cũng tồn tại một số khu phố ẩm thực chuyên bán món ăn vặt này.[16] Các quán ăn sang trọng thường chế biến bò lá lốt bằng cách áp chảo, trong khi những hàng quán lộ thiên ngoài vỉa hè thì lại nướng chúng trên lửa than hồng.[5] Ở miền Bắc, đây cũng là một món chính phổ biến trong các bữa cơm gia đình, mặc dù có thành phần chủ đạo là thịt lợn.[27][30] Ngoài ra, món ăn này cũng có mặt ở một số thành phố của Úc, chẳng hạn như Sydney, Melbourne và Brisbane.[1]

Một phần bò nướng lá lốt ăn kèm bánh hỏi cùng các loại rau.

Đánh giá

Theo một số ý kiến, bò nướng lá lốt là một món ăn hấp dẫn vì mùi thanh của lá lốt hòa quyện vị cùng thịt bò nướng thơm lừng.[31][32] Ben Groundwater của The Sydney Morning Herald nhận định rằng món ăn này là "một trong những điều tuyệt vời nhất thế gian".[1] Văn Lang từ báo Người Việt cũng đưa ra ý kiến tương tự, gọi đây là "thế gian đệ nhất khoái khẩu" và ví sự hòa quyện giữa thịt bò cùng lá lốt với câu chuyện người đẹp ngủ trong rừng.[5] Bên cạnh đó, kênh YouTube chuyên về ẩm thực Best Ever Food Review Show cũng dành lời khen ngợi với món bò nướng này của Việt Nam.[29] Một bài đăng trên South China Morning Post đã liệt kê bò nướng lá lốt vào danh sách "Những món ăn thơm ngon của miền Bắc Việt Nam có thể bạn chưa biết",[30] còn chuyên trang du lịch Lonely Planet thì đề xuất món này với những du khách muốn đến Việt Nam chỉ với ngân sách ít ỏi,[33] trong khi trang ẩm thực TasteAtlas đưa nó vào bảng xếp hạng những món thịt xay ngon nhất thế giới.[34] Vào năm 2012, trang mạng VirtualTourist đã đưa Thành phố Hồ Chí Minh vào tốp 10 địa danh có thức ăn đường phố ngon nhất, đồng thời xướng tên món bò nướng lá lốt trong danh sách này.[35] Thu Phương từ báo Tổ quốc cho biết "Dù chỉ là một món ăn đơn giản, được tạo nên từ những nguyên liệu bình dân, song bò nướng lá lốt lại trở thành một trong những ngôi sao sáng của ẩm thực được phố Việt Nam".[36] Trong một bài viết trên Thanh Niên, cây bút Tạ Tri cho rằng đây là món ăn bổ dưỡng, dễ làm nhưng khó hoàn hảo.[12] Một chuyên gia cũng nhận định rằng thịt bò kết hợp với lá lốt không chỉ là món ăn ngon mà còn là vị thuốc chữa xương khớp khi trời lạnh.[37] Mặc dù vậy, bò nướng lá lốt vẫn xuất hiện trong danh sách "45 món ăn tệ nhất của Việt Nam" do TasteAtlas tổ chức bình chọn.[38]

Vấn đề khác

Báo giới đã nhiều lần đề cập đến vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm liên quan đến bò nướng lá lốt. Theo đó, một số quán ăn sẵn sàng sử dụng những thứ thịt tạp nham, ôi thiu và ướp phẩm màu để chế biến thành một món ăn thơm ngon, hấp dẫn, qua mắt khách hàng bằng cách ướp khử mùi và ngụy tạo thành thịt bò "thuần".[39] Thực trạng này không chỉ có ở các hàng quán vỉa hè mà còn xuất hiện trong cả những quán ăn sang trọng.[40] Dù nhận thức được điều đó, song một số người vẫn bất chấp tiêu thụ những loại thịt ấy.[41] Mặt khác, việc thưởng thức bò lá lốt không cẩn thận cũng có thể dẫn đến nguy cơ hóc dị vật, đặc biệt là tăm xỉa răng dùng để xiên món ăn này.[42]

Tham khảo

  1. ^ a b c d e Groundwater, Ben (30 tháng 10 năm 2023). “This classic 'beef in a leaf' is one of the best things on the planet” [Món 'bò nướng lá lốt' đặc trưng này là một trong những món tuyệt nhất thế gian]. The Sydney Morning Herald (bằng tiếng Anh). Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 3 năm 2024. Truy cập 22 tháng 2 năm 2024.
  2. ^ “Cách làm bò cuốn lá lốt thơm nức mũi”. VietNamNet. 15 tháng 1 năm 2019. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  3. ^ Anh Minh (30 tháng 10 năm 2023). “Báo Úc khen bò nướng lá lốt của Việt Nam 'ngon nhất hành tinh'”. VTC News. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  4. ^ a b “Bò bảy món trứ danh xuyên thế kỷ”. Thanh Niên. 8 tháng 5 năm 2013. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  5. ^ a b c d Văn Lang (1 tháng 11 năm 2017). “Bò nướng lá lốt 'tuyệt kỹ võ lâm' ở Sài Gòn”. Người Việt. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  6. ^ a b “Bò cuốn lá lốt - Món ăn đường phố nổi tiếng tại TP. Hồ Chí Minh”. VTV. 12 tháng 10 năm 2015. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  7. ^ a b c d e Bùi Thủy (5 tháng 2 năm 2021). “Hướng dẫn làm món Bò nướng lá lốt VẠN NGƯỜI MÊ”. VnExpress. Lưu trữ bản gốc ngày 28 tháng 1 năm 2023. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  8. ^ a b c d Song Nghi (31 tháng 12 năm 2014). “Bò nướng lá lốt: Bí kíp dụ bọn trẻ ăn rau”. Phụ nữ. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  9. ^ Giang Vũ (1 tháng 7 năm 2024). “Bí quyết làm món bò cuốn lá lốt bằng chảo chống dính cực dễ, cực ngon”. Thanh Niên. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  10. ^ Nhân Tâm (3 tháng 9 năm 2019). “Cách làm bò cuốn lá lốt”. Người Việt. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  11. ^ Lê Ri 2019, tr. 60
  12. ^ a b Tạ Tri (12 tháng 3 năm 2013). “Lao xao lá lốt”. Thanh Niên. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  13. ^ a b c Hạnh Nguyên (7 tháng 8 năm 2023). “Cách làm bò nướng lá lốt thơm mềm, đơn giản tại nhà”. VietNamNet. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 3 năm 2024. Truy cập 14 tháng 3 năm 2024.
  14. ^ Na Ca (9 tháng 9 năm 2016). “Bò lá lốt làm kiểu này mới ngon”. Chuyên trang Phụ nữ. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  15. ^ “Bò nướng lá lốt chỉ cần sáng tạo thêm một bước này món ăn lạ vị ngon khó cưỡng”. Tuổi Trẻ Thủ Đô. 17 tháng 5 năm 2020. Lưu trữ bản gốc ngày 15 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  16. ^ a b Huy Chương (13 tháng 4 năm 2015). “Những con đường bò lá lốt trứ danh ở Sài Gòn”. Phụ nữ. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  17. ^ a b Ban Thời sự (18 tháng 9 năm 2018). “Bò lá lốt mỡ chài - món ăn chơi vừa ngon, vừa rẻ không thể bỏ qua tại TP.HCM”. VTV. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  18. ^ Tường Ý (11 tháng 5 năm 2015). “Các món kết hợp bánh tráng ở Sài Gòn”. VnExpress. Lưu trữ bản gốc ngày 15 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  19. ^ a b c Thảo Nghi (7 tháng 11 năm 2014). “3 món ăn kèm rau tươi được yêu thích ở Sài Gòn”. VnExpress. Lưu trữ bản gốc ngày 15 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  20. ^ Chang Chép (20 tháng 10 năm 2020). “Bò lá lốt mỡ chài nướng”. Ngôi sao. Truy cập 30 tháng 3 năm 2024.
  21. ^ Hạ Vy (15 tháng 6 năm 2021). “Làm bò nướng lá lốt bằng chảo chống dính”. VTC News. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  22. ^ Bánh Bao (1 tháng 7 năm 2020). “Thơm lừng bò lá lốt, bò mỡ chài dung dị vị Sài Gòn”. Phụ nữ. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  23. ^ Khánh Thiện (13 tháng 10 năm 2022). “Gánh bánh mì bò lá lốt 'chạy lòng vòng'”. VnExpress. Lưu trữ bản gốc ngày 23 tháng 7 năm 2023. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  24. ^ Bảo Bảo; Nguyễn Minh Tâm (19 tháng 5 năm 2022). “Bánh mì bò lá lốt bán trong 3 tiếng, ô tô đậu dài đợi mua không được”. Thanh Niên. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  25. ^ Nguyen, Nguyen & Jensen 2008, tr. 126
  26. ^ “Báo Australia gọi bò cuốn lá lốt là một món ăn "ngon nhất hành tinh"”. VietnamPlus. 4 tháng 11 năm 2023. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  27. ^ a b Lan Hương (31 tháng 10 năm 2018). “Báo nước ngoài gọi tên 5 món ngon của miền Bắc Việt Nam mà du khách không nên bỏ lỡ”. Tổ quốc. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  28. ^ Linh Trang (24 tháng 12 năm 2023). “'Bò nướng lá lốt đường ray', giá cao chót vót vẫn nườm nượp khách ở TP.HCM”. VietNamNet. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  29. ^ a b Giang Ý (26 tháng 3 năm 2023). “Món bò cuộn với một loại lá của Việt Nam khiến nhà làm phim người Mỹ đạt gần 10 triệu theo dõi phải trầm trồ”. Tổ quốc. Lưu trữ bản gốc ngày 8 tháng 6 năm 2023. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  30. ^ a b Nam Cheah (20 tháng 9 năm 2018). “5 delicious Northern Vietnamese dishes you might not know” [5 món ngon miền Bắc Việt Nam có thể bạn chưa biết]. South China Morning Post (bằng tiếng Anh). Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  31. ^ Phạm Ngọc Khánh 2021, tr. 51
  32. ^ Phan Giang; Bảo Bảo (8 tháng 7 năm 2018). “[360 ĐỘ NGON] Bò nướng lá lốt”. Thanh Niên. Lưu trữ bản gốc ngày 15 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  33. ^ Bindloss, Joe (8 tháng 8 năm 2023). “How to visit Vietnam on a budget” [Cách du lịch Việt Nam với giá rẻ]. Lonely Planet (bằng tiếng Anh). Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 3 năm 2024. Truy cập 14 tháng 3 năm 2024.
  34. ^ “100 Best Ground Meat Dishes In The World” [100 món thịt băm ngon nhất thế giới]. TasteAtlas (bằng tiếng Anh). 15 tháng 8 năm 2024. Truy cập 22 tháng 8 năm 2024.
  35. ^ Bender, Andrew (19 tháng 9 năm 2012). “The World's Top 10 Cities For Street Food” [10 thành phố đứng đầu thế giới về ẩm thực đường phố]. Forbes (bằng tiếng Anh). Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 12 năm 2023. Truy cập 14 tháng 3 năm 2024.
  36. ^ Thu Phương (6 tháng 12 năm 2023). “Khách Tây thích thú với một món đường phố Việt, làm từ loại lá rẻ tiền có thể trồng được tại nhà”. Tổ quốc. Truy cập 22 tháng 8 năm 2024.
  37. ^ Ngọc Minh (18 tháng 11 năm 2023). “Loại lá cuốn với thịt bò thành món 'ngon nhất hành tinh': Chuyên gia nói còn là thuốc quý”. Đời sống và Pháp luật. Lưu trữ bản gốc ngày 15 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.
  38. ^ “45 Worst Rated Vietnamese Foods” [45 món ăn tệ nhất Việt Nam]. TasteAtlas (bằng tiếng Anh). 16 tháng 3 năm 2023. Truy cập 25 tháng 3 năm 2024.
  39. ^ “Hãi hùng... mồi nhậu?!”. Người lao động. 21 tháng 12 năm 2008. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 3 năm 2024. Truy cập 14 tháng 3 năm 2024.
  40. ^ Trần Anh (24 tháng 3 năm 2013). “Rùng mình thực phẩm bẩn vỉa hè: Kỳ cuối: "Điểm mặt" các món nướng siêu bẩn”. Tạp chí Giáo Dục Thành phố Hồ Chí Minh. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 3 năm 2024. Truy cập 14 tháng 3 năm 2024.
  41. ^ Trần Ngọc (24 tháng 5 năm 2017). “Biết bò lá lốt làm từ thịt vụn ướp phẩm màu vẫn cứ ăn”. Pháp Luật Thành phố Hồ Chí Minh. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 3 năm 2024. Truy cập 14 tháng 3 năm 2024.
  42. ^ Nguyễn Long (25 tháng 2 năm 2024). “Ăn bò nướng lá lốt, nuốt luôn tăm xỉa răng”. Thanh Niên. Lưu trữ bản gốc ngày 5 tháng 3 năm 2024. Truy cập 13 tháng 3 năm 2024.

Thư mục

  • Lê Ri (2019). Việt Nam miền ngon. Nhà xuất bản Lao Động. ISBN 9786049865152.
  • Phạm Ngọc Khánh (2021). Món ngon Sài Gòn từ nhà ra phố. Nhà xuất bản Thế Giới. ISBN 978-6043451627.
  • Nguyen, Pauline; Nguyen, Luke; Jensen, Mark (2008). Secrets of the Red Lantern: Stories and Vietnamese Recipes. Andrews McMeel Publishing. ISBN 978-0740777431.