Babka płesznik
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | astropodobne | ||
Rząd | jasnotowce | ||
Rodzina | babkowate | ||
Rodzaj | babka | ||
Gatunek | babka płesznik | ||
Nazwa systematyczna | |||
Plantago afra L. Sp. Pl. ed. 2 168 1762[3] | |||
Synonimy | |||
| |||
|
Babka płesznik[6][4], babka afrykańska[4] (Plantago afra L.) – gatunek rocznej rośliny z rodziny babkowatych (Plantaginaceae Juss.). Pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego, rośnie w północnej Afryce i zachodniej Azji, rozprzestrzeniona szerzej w uprawie[6]. W Polsce nie rośnie dziko – bywa zawlekana, dawniej była uprawiana[5][7].
Morfologia
- Łodyga
- Prosto wzniesiona, osiąga do 40 cm wysokości[6]. Jest ona rozgałęziona i w górnej części silnie gruczołkowato owłosiona[5].
- Liście
- Małe, równowąskie, całobrzegie, owłosione, naprzeciwległe[5].
- Kwiaty
- Drobne, zebrane w liczne, nieduże kłosy[5], wyrastające z kątów liści. Pręcików cztery, słupek jeden. Roślina obcopylna, zapylana przez wiatr.
- Owoce
- Elipsoidalna torebka, otwierająca się wieczkiem. Zawiera dwa małe nasiona, owalnołódkowate, błyszczące, ciemnobrązowe – stąd łacińska nazwa Psulla (pchła).
- Gatunki podobne
- Babka piaskowa P. indica jest słabo ogruczolona i przysadki ma zróżnicowane w obrębie kłosa, z nerwami bocznymi w dolnej jego części (u babki płesznik wszystkie przysadki są podobne)[5].
Zastosowanie
- Surowiec zielarski
- Nasiona babki płesznika – Semen Psylli o barwie od jasnobrunatnej do bardzo ciemnobrunatnej, ale nigdy czarnej. Gładkie i połyskujące, podłużnie eliptyczne o długości 2-3 mm i 0,8-1,0 mm szerokości, w jednym końcu szersze niż w drugim. Po stronie brzusznej znajduje się liniowa jasna bruzda, ograniczona zgrubiałymi brzegami[9]. Głównym składnikiem nasion jest śluz zawarty w łupinie nasiennej (10-15%). Surowiec ponadto zawiera trisacharyd planteozę, białko (15-20%), olej tłusty (5-13%), ślady aukubozydu, alkaloidów monoterpenowych: boszniakiny i indykaniny, sterole i triterpeny.
- Działanie
- Środek przeciw zaparciom stosowany u niemowląt i małych dzieci. Podany doustnie niestrawiony przechodzi do dalszych odcinków jelita, powodując silne pęcznienie treści i pobudzając perystaltykę. Podaje się do picia całe nasiona w ilości 5-15 g (1-2 łyżeczki w zależności od wieku), namoczone w przegotowanej wodzie, mleku, herbacie lub kompocie. Dla niemowląt przygotowuje się kleik z podanej ilości surowca w naparach z rumianku. Kleik stosuje się rano i wieczorem. Surowiec polecany jest także kobietom w ciąży (w większych dawkach), gdyż skutecznie zastępuje inne, nieraz gwałtownie i silnie działające, środki przeczyszczające[10]. Działanie następuje po 12-24 godzinach lub nawet później.
Roślina ozdobna
Jest czasami uprawiana jako roślina ozdobna (strefy mrozoodporności 6-10)[11].
Inne zastosowania
Śluz otrzymywany z nasion służy do apreturowania tkanin i glansowania barwnych papierów, a w przemyśle spożywczym wykorzystywany jest jako zagęstnik w produkcji lodów.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).
- ↑ a b c Plantago afra L.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-08-31].
- ↑ a b c Plantago afra L.. [w:] Atlas roślin Polski atlas-roslin.pl [on-line]. Marek Snowarski. [dostęp 2017-08-31].
- ↑ a b c d e f Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 437. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b c Dominika Król. Babka płesznik ( Plantago psyllium L.) – wartościowa roślina lecznicza. „Postępy Fitoterapii”. 4, s. 256-259, 2009.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Stanisław Kohlmünzer: Farmakognozja: podręcznik dla studentów farmacji. Wyd. V unowocześnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 669. ISBN 83-200-2846-9.
- ↑ Farmakopea Polska VIII, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2008, s. 3491, ISBN 978-83-88157-53-0 .
- ↑ W. Olechnowicz-Stępień, E. Lamer-Zarawska: Rośliny lecznicze stosowane u dzieci. Wyd. III poprawione i uzupełnione. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1992, s. 261. ISBN 83-200-1594-4.
- ↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
Bibliografia
- Ben-Erik Wyk van, Michael Wink: Rośliny lecznicze świata. Wroclaw: MedPharm Polska, 2008. ISBN 978-83-60466-51-3.
- p
- d
- e
- p
- d
- e
A06: Leki przeczyszczające
A06AA – Leki zmiękczające masy kałowe |
|
---|---|
A06AB – Kontaktowe leki przeczyszczające |
|
A06AC – Leki zwiększające objętość mas kałowych |
|
A06AD – Leki przeczyszczające działające osmotycznie |
|
A06AG – Wlewki doodbytnicze | |
A06AH – Antagonisty opioidowe o wybiórczym działaniu obwodowym |
|
A06AX – Inne leki przeczyszczające |
|
- Britannica: plant/Plantago-psyllium
- Catalana: 0153471
Identyfikatory zewnętrzne:
- BioLib: 40995
- EoL: 5486890
- EUNIS: 177855
- GBIF: 7303104
- identyfikator iNaturalist: 82873
- IPNI: 684830-1
- NCBI: 101998
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2556632
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:684830-1
- Tela Botanica: 49827
- identyfikator Tropicos: 25200264
- USDA PLANTS: PLAF
- CoL: 4JL8C