Trastámara
Kraj | Hiszpania, Włochy |
---|---|
Założyciel | |
Ostatni przedstawiciel | |
Rok założenia | 1369 |
Rok rozwiązania | 1516 |
Trastámara – dynastia hiszpańska panująca w latach 1369–1516 w Kastylii i w latach 1412–1516 w Aragonii, a także na Sycylii, Sardynii i w Neapolu.
Dzieje dynastii
Protoplastą dynastii był Henryk, hrabia Trastámara, nieślubny syn króla Kastylii Alfonsa XI i Eleonory de Guzmán. W 1369 roku, po zwycięstwie w wojnie domowej ze swym przyrodnim bratem, królem Piotrem I Okrutnym, Henryk rozpoczął panowanie w Kastylii jako Henryk II. Jego syn Jan I (1379-90) poślubił Eleonorę, córkę króla Aragonii Piotra IV Uroczystego (1336-87). Z małżeństwa tego urodził się syn Ferdynand, który w 1412 roku objął władzę w Aragonii jako król Ferdynand I, tym samym zaczynając panowanie dynastii w tym królestwie.
Drogę do tronu aragońskiego otworzyła bezpotomna śmierć w 1410 roku ostatniego króla aragońskiego z dynastii barcelońskiej, Marcina I Ludzkiego (1396-1410). Bezkrólewie w Aragonii trwało dwa lata, do 1412 roku, kiedy Ferdynand powołujący się na pokrewieństwo z królami Aragonii przez swoją matkę, zyskał przewagę nad swym konkurentem do korony Aragonii, Jakubem I hrabią Urgell. Oficjalnie koronę Aragonii przekazały Ferdynandowi stany wszystkich aragońskich prowincji, zgromadzone w miejscowości Caspe. Tam też w 1412 roku sformułowano tzw. ugodę z Caspe. Akt ten zadecydował o tym, że u progu XV wieku w dwóch najważniejszych hiszpańskich królestwach Kastylii i Aragonii panowali władcy z dwóch linii tej samej dynastii Trastámara. Znakomicie ułatwiło to w przyszłości unię obu królestw.
Królowie Aragonii z dynastii Trastámara nawiązywali do wielkich tradycji swoich poprzedników, próbujących umocnić obecność polityczną Aragonii na Półwyspie Apenińskim. Syn Ferdynanda I, król Alfons V Wspaniały (1416-58), w latach 1421-42 prowadził szereg kampanii, zmierzających do podporządkowania sobie Królestwa Neapolu, realizując tym samym wolę neapolitańskiej królowej Joanny, która w 1421 roku wyznaczyła swoim następcą władcę Aragonii. Działania te zakończyły się ostatecznie sukcesem.
W 1442 roku Alfons V objął władzę w Neapolu, jego spadkobiercą został tam nieślubny syn Ferrante. Osiągnięciom królów aragońskich w polityce zagranicznej towarzyszył postępujący zamęt wewnętrzny w ich królestwie. Już za panowania Alfonsa V wybuchł konflikt między katalońskim patrycjatem (tzw. stronnictwo Biga) a drobnym mieszczaństwem (tzw. stronnictwo Busca). Niepokoje społeczne w Katalonii pogłębiły się jeszcze za panowania kolejnego króla, Jana II (1458-79). Nałożyła się wówczas na nie opozycja patrycjatu wobec dążeń Jana II do wzmocnienia władzy królewskiej kosztem katalońskich stanów. Stało się to przyczyną wojny tychże stanów z Janem II w latach 1462-72. Zakończyła się ona sukcesem króla, który umiejętnie wykorzystał poparcie otrzymane ze strony uboższego mieszczaństwa. Rok 1469 jest datą niezmiernie istotną nie tylko dla wewnętrznych dziejów rodu Trastámara, ale dla całej historii Hiszpanii. Wtedy bowiem doszło do ślubu syna Jana II, Ferdynanda, z dziedziczką tronu Kastylii, Izabelą. Był to krok decydujący na drodze do połączenia się tych dwóch królestw, a tym samym powstania zjednoczonej Hiszpanii. Od 1474 roku Ferdynand panował w Kastylii jako współmałżonek Izabeli, a 5 lat później odziedziczył po ojcu tron Aragonii. Polityczne zjednoczenie Hiszpanii stało się wówczas faktem.
Formalnie jednak do 1516 roku Aragonia i Kastylia były odrębnymi królestwami, zjednoczonymi małżeństwem swoich władców. Ferdynand II Aragoński współtworzył z Izabelą Kastylijską główne sukcesy jednoczącej się Hiszpanii: dokończenie rekonkwisty (w 1492 roku zdobyto Grenadę) oraz początek zamorskiej ekspansji Hiszpanii. Kontynuował także tradycyjną aragońską politykę na terenie południowych Włoch (od 1495 roku skutecznie bronił neapolitańskiego królestwa przed zakusami królów Francji). Konflikt Ferdynanda II Aragońskiego z Francją był również przyczyną jego wyprawy wojennej w 1512 roku przeciw Janowi d' Albret, królowi Nawarry. Nawarra pozostawała wówczas w orbicie wpływów francuskich. Kampania ta zakończyła się pełnym sukcesem króla Ferdynanda, który przyłączył wówczas większość nawarskiego terytorium, wraz z jej stolicą Pamploną do Hiszpanii.
Ferdynand II Aragoński zmarł w 1516 roku. Na nim kończy się panowanie dynastii z Trastámara zarówno w Aragonii, jak i w Kastylii. Od 1516 roku w zjednoczonej Hiszpanii władzę przejął Karol Habsburg, późniejszy cesarz Karol V, syn córki Ferdynanda i Izabeli, Joanny Szalonej, oraz Filipa I Pięknego Habsburga, syna cesarza Maksymiliana I.
Władcy pochodzący z dynastii
Władcy Kastylii-Leónu z dynastii Trastámara
- Henryk II Trastámara 1369–1379
- Jan I 1379–1390
- Henryk III Chorowity 1390–1406
- Jan II 1406–1454
- Henryk IV Bezsilny 1454–1474
- Izabela I Katolicka 1474–1504
Władcy Aragonii z dynastii Trastámara
- Ferdynand I 1412–1416
- Alfons V Wspaniały 1416–1458
- Jan II 1458–1479
- Ferdynand II Katolicki 1474–1516
Władcy Neapolu z dynastii Trastámara
- Alfons I 1442–1458
- Ferdynand I 1458–1494
- Alfons II 1494–1495
- Ferdynand II 1495–1496
- Fryderyk IV 1496–1501
Władcy Nawarry z dynastii Trastámara
- Jan II Aragoński 1425–1479
- Eleonora I z Nawarry 1479
Genealogia
Linie główne
Henryk II 1333–1379 król Kastylii i Leónu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jan I 1358–1390 król Kastylii i Leónu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Henryk III 1379–1406 król Kastylii i Leónu | Ferdynand I 1380–1416 król Aragonii | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jan II 1405–1454 król Kastylii i Leonu | Jan II 1397–1479 król Aragonii | Alfons V 1396–1458 król Aragonii | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Henryk IV 1424–1474 król Kastylii i Leónu | Eleonora I 1425–1479 królowa Nawarry | Ferdynand I 1423–1494 król Neapolu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Izabela I 1451–1504 królowa Kastylii i Leónu | Ferdynand II 1452–1516 król Aragonii | Alfons II 1448–1495 król Neapolu | Fryderyk IV 1469–1496 król Neapolu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Joanna I 1479–1555 królowa Kastylii i Aragonii | Ferdynand II 1452–1504 król Neapolu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Królowie Kastylii
Maria 1313–1357 | Alfons XI 1311–1350 król Kastylii i Leónu | Eleonora de Guzmán 1310–1351 | Piotr I 1320–1367 król Portugalii | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Piotr I 1334–1369 król Kastylii i Leónu | Piotr IV 1319–1387 król Aragonii | Joanna Manuel 1339–1381 | Henryk II 1333–1379 król Kastylii i Leónu | Fadryk Alfons 1333–1358 hrabia Haro | Sancho 1342–1374 hrabia Albuquerque | Beatrycze 1347–1381 | Ferdynand I 1345–1383 król Portugalii | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jan 1340–1399 książę Lancaster | Konstancja 1354–1394 | Marcin I 1356–1410 król Aragonii | Eleonora 1358–1382 | Jan I 1358–1390 król Kastylii i Leónu | Beatrycze 1372–1410 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Katarzyna 1372–1418 | Henryk III 1379–1406 król Kastylii i Leónu | Ferdynand I 1380–1416 król Aragonii | Eleonora 1374–1435 | Fadryk Henryk 1390–1473 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Izabela 1428–1496 | Jan II 1405–1454 król Kastylii i Leonu | Maria 1401–1458 | Alfons V 1396–1458 król Aragonii | Maria 1396–1445 | Jan II Aragoński 1397–1479 król Aragonii | Joanna 1425–1468 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Joanna 1439–1475 | Henryk IV 1424–1474 król Kastylii i Leónu | Blanka II 1424–1464 królowa Nawarry | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Izabela I 1451–1504 królowa Kastylii i Leónu | Alfons 1453–1468 książę Asturii | Alfons V 1432–1481 król Portugalii | Joanna 1462–1530 | Ferdynand II 1452–1516 król Aragonii | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Izabela 1470–1498 księżna Asturii | Manuel I 1469–1521 król Portugalii | Maria 1482–1517 | Jan 1478–1497 książę Asturii | Małgorzata 1480–1530 | Filip I 1478–1506 Książę Burgundii | Joanna 1479–1555 | Katarzyna 1485–1536 | Henryk VIII 1491–1547 król Anglii | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jan III 1502–1557 król Portugalii | Henryk I 1512–1580 król Portugalii | Izabela 1503–1539 | Eleonora 1498–1558 | Karol V 1500–1558 król Hiszpanii | Ferdynand I 1503–1564 cesarzowa | Maria I 1516–1558 królowa Anglii | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Filip II 1527–1598 król Hiszpanii i Portugalii | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Królowie Aragonii i Nawarry
Henryk II 1333–1379 król Kastylii i Leónu | Joanna Manuel 1339–1381 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jan I 1358–1390 król Kastylii i Leónu | Eleonora 1358–1382 | Jan I 1350–1396 król Aragonii | Marcin I 1356–1410 król Aragonii | Eleonora 1362–1416 | Karol III 1361–1425 król Nawarry | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ferdynand I 1380–1416 król Aragonii | Eleonora 1374–1435 | Maria 1363–1401 | Marcin 1374–1409 król Sycylii | Blanka I 1391–1441 królowa Nawarry | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Alfons V 1394–1458 król Aragonii | Maria 1396–1445 | Jan II 1405–1454 król Kastylii i Leónu | Jan II 1397–1479 król Aragonii | Joanna 1425–1468 | Eleonora 1402–1445 | Edwarda I 1391–1438 król Portugalii | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ferdynand I 1423–1494 król Neapolu | Karol 1421–1461 książę Viany | Henryk IV 1424–1474 król Kastylii i Leónu | Blanka II 1424–1464 królowa Nawarry | Eleonora I 1425–1479 królowa Nawarry | Gaston IV 1422–1472 hrabia Foix | Ferdynand II 1452–1516 król Aragonii | Izabela I 1451–1504 królowa Kastylii i Leónu | Joanna 1454–1517 | Alfons V 1432–1481 król Portugalii | Joanna 1439–1475 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Magdalena 1443–1495 | Gaston 1444–1470 książę Viany | Jan 1450–1500 wicehrabia Narbonne | Maria 1457–1493 | Małgorzata 1458–1486 | Franciszek II 1433–1488 książę Bretanii | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Franciszek Febus 1468–1483 król Nawarry | Katarzyna 1468–1518 królowa Nawarry | Gaston 1489–1512 | Germaine 1488–1538 | Ludwik XII 1462–1515 król Francji | Anna 1477–1514 księżna Bretanii | Karol VIII 1470–1498 król Francji | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Królowie Neapolu
Giraldona Carlino | Alfons V 1396–1458 król Aragonii | Maria 1401–1458 | Joanna 1425–1468 | Jan II 1397–1479 król Aragonii | Blanka I 1391–1441 królowa Nawarry | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Izabela 1424–1465 | Ferdynand I 1423–1494 król Neapolu | Joanna 1454–1517 | Ferdynand II 1452–1516 król Aragonii | Eleonora I 1425–1479 królowa Nawarry | Gaston IV 1422–1472 hrabia Foix | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Hipolita Maria Sforza 1446–1484 | Alfos II 1448–1495 król Neapolu | Fryderyk I 1452–1504 król Neapolu | Izabela del Balzo 1465–1533 | Beatrycze 1457–1508 | Joanna 1478–1518 | Jan 1450–1500 wicehrabia Narbonne | Maria 1457–1493 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ferdynand II 1469–1496 król Neapolu | Ferdynand 1488–1550 książę Kalabrii | Germaine 1488–1538 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bibliografia
- Historia dynastii
- Hiszpania za panowania dynastii Trastamara
- p
- d
- e
- Dynastie pogrupowane są pod względem rodzimego kraju, w ramach nich alfabetycznie; w nawiasach boczne linie będące samodzielnymi dynastiami
- Britannica: topic/House-of-Trastamara
- Treccani: trastamara
- БРЭ: 4200484
- Catalana: 0067251