Atropina
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wzór sumaryczny | C17H23NO3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Masa molowa | 289,37 g/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wygląd | biały lub prawie biały krystaliczny proszek lub bezbarwne kryształy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Numer CAS | 51-55-8 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
PubChem | 174174 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
DrugBank | DB00572 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Klasyfikacja medyczna | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ATC | A03BA01 S01FA01 A03CB03 V03AB54 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Atropina (łac. atropinum) – organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów tropanowych, ester 3-hydroksytropanu i kwasu 3-hydroksy-2-fenylopropanowego. Antagonista pozazwojowych receptorów muskarynowych M1-M2. Nie wykazuje istotnego działania na pozostałe receptory muskarynowe[7]. Stosowana jako lek rozkurczowy i środek rozszerzający źrenice. Jest racematem składającym się z dwóch enancjomerów różniących się konfiguracją przy atomie 2 grupy fenylopropanianowej; enancjomer 2S to hioscyjamina (L-atropina), wykazująca silniejsze działanie niż racemat.
Występuje naturalnie w wielu roślinach rodziny psiankowatych (Solanaceae), m.in.: pokrzyku wilczej jagodzie (Atropa belladonna), bieluniu dziędzierzawie (Datura stramonium) czy lulku czarnym (Hyoscyamus niger)[8].
Wpływ na organizm
Atropina poraża zakończenia przywspółczulnego układu nerwowego, blokując receptory muskarynowe[9], co skutkuje obniżeniem wydzielania gruczołowego oraz rozkurczem mięśni gładkich przewodu pokarmowego, oskrzeli i układu moczowego. Poraża akomodację oka i rozszerza źrenice, przyspiesza tętno. W małych dawkach pobudza ponadto korę mózgową, a także działa negatywnie na układ pozapiramidowy i ośrodek wymiotny. W dużych dawkach wywołuje natomiast tzw. śpiączkę atropinową (dawna metoda leczenia chorób psychicznych).
Zatrucie atropiną charakteryzuje się szeregiem poniższych objawów[10][11]:
- zaczerwienienie twarzy – wskutek poszerzenia naczyń skóry właściwej,
- bardzo rozszerzone źrenice, upośledzenie ostrości wzroku, zaburzenia akomodacji, światłowstręt, wzrost ciśnienia śródgałkowego u chorych na jaskrę z zamkniętym kątem przesączania,
- suchość śluzówek (kserostomia) z towarzyszącą jej utratą smaku oraz suchość skóry,
- trudności w przełykaniu spowodowane utrudnionym formowaniem kęsów przy zmniejszonym wydzielaniu śliny,
- przyspieszona akcja serca,
- zatrzymanie moczu,
- porażenie perystaltyki jelita,
- hipertermia – w dużych dawkach atropiny, wskutek zahamowania wydzielania potu,
- stany pobudzenia, omamy i drgawki kloniczne, głęboka utrata przytomności wraz z zejściem śmiertelnym w wyniku ośrodkowego porażenia oddechu.
Zapamiętanie wyglądu osoby zatrutej atropiną ułatwia mnemotechnika:
- Czerwony jak burak, rozpalony jak piec, suchy jak pieprz, ślepy jak nietoperz, niespokojny jak tygrys w klatce[12].
Leczenie ostrego zespołu antycholinergicznego polega na zapobieżeniu dalszego wchłaniania substancji, leczeniu objawowym oraz zastosowaniu benzodiazepin oraz fizostygminy. Ważne jest zabezpieczenie pobudzonego chorego przed urazem[10][11].
Zastosowanie
W lecznictwie atropina używana jest zazwyczaj w postaci siarczanu. Atropina w związku z hamowaniem skurczu oskrzeli i wydzielania z dróg oddechowych oraz blokowaniem odruchów z nerwu błędnego jest używana w premedykacji przed znieczuleniem ogólnym[10][13].
Atropina stosowana jest do przywracania prawidłowej pracy serca przy bradykardii. Do 2010 r. podawano ją także w ramach akcji resuscytacyjnej w rozkojarzeniu elektromechanicznym oraz asystolii, jednak według najnowszych wytycznych nie jest zalecana do stosowania przy zatrzymaniu krążenia[14]. Typową dawką dożylną jest 0,5 mg (pod kontrolą EKG do maksymalnie 3 mg). Dawki mniejsze niż 0,5 mg mogą paradoksalnie pogłębić bradykardię[15]. Atropina nie powinna być podawana pacjentom po przeszczepie serca, ponieważ może wywołać zaawansowany blok serca lub zatrzymanie zatokowe[16].
Znajduje zastosowanie w leczeniu stanów spastycznych przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowodów, w tym w spastycznych zaparciach, skurczu odźwiernika, kolce żółciowej i kolce nerkowej[10][13].
W okulistyce używa się atropiny w długotrwałym rozszerzeniu źrenicy w zapaleniu tęczówki i ciała rzęskowego w celu zapobieżeniu zrostom. Jest używana również jako lek rozszerzający źrenice w celach diagnostycznych. Nie powinna być stosowana u osób prowadzących pojazdy mechaniczne[13].
Jest odtrutką w przypadku zatruć spowodowanych inhibitorami acetylocholinoesterazy, do których należą niektóre związki fosforoorganiczne, wśród nich fosforoorganiczne pestycydy i bojowe środki trujące, takie jak soman, sarin, tabun i VX, a także niektóre pestycydy karbaminianowe[17].
Przypisy
- ↑ Farmakopea Polska VI, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2002, s. 1176, ISBN 83-88157-18-3 .
- ↑ a b c Atropine, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 174174 [dostęp 2021-04-20] (ang.).
- ↑ WW. Botttomley WW., PiP. Mortimer PiP., The partition separation of tropane alkaloids, „Australian Journal of Chemistry”, 7 (2), 1954, s. 189, DOI: 10.1071/CH9540189 [dostęp 2021-04-20] (ang.).
- ↑ a b c Atropine, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00572 (ang.).
- ↑ a b Atropine, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2012-02-21] (ang.).
- ↑ a b Atropina, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-09] (ang.).
- ↑ Atropinum Sulfuricum WZF (atropina) – roztwór do wstrzykiwań [online], Medycyna Praktyczna [dostęp 2021-04-20] .
- ↑ Słownik tematyczny. Biologia, cz. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 22, ISBN 978-83-01-16529-1 .
- ↑ Anne-SophieA.S. Lemaire-Hurtel Anne-SophieA.S., Jean-ClaudeJ.C. Alvarez Jean-ClaudeJ.C., Drugs Involved in Drug-Facilitated Crime – Pharmacological Aspects, [w:] PascalP. Kintz (red.), Toxicological Aspects of Drug-Facilitated Crimes, Academic Press, 2014, s. 47–91, DOI: 10.1016/B978-0-12-416748-3.00003-7, ISBN 978-0-12-416748-3 , patrz s. 84.
- ↑ a b c d ErnstE. Mutschler ErnstE. i inni, Farmakologia i toksykologia, Wrocław: MedPharm Polska, 2010, s. 383–384, ISBN 978-83-60466-81-0 .
- ↑ a b AndrzejA. Szczeklik AndrzejA., PiotrP. Gajewski PiotrP., Interna Szczeklika 2014, Kraków: Medycyna Praktyczna, 2014, s. 2444–2445, ISBN 978-83-7430-405-4 .
- ↑ Leki układu autonomicznego, [w:] RyszardR. Korbut RyszardR., Farmakologia po prostu, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007, s. 31, ISBN 978-83-233-2334-1 .
- ↑ a b c Atropina, [w:] Indeks Leków MP, opis substancji, Medycyna Praktyczna [dostęp 2021-04-20] .
- ↑ Wytyczne resuscytacji 2010, Polska Rada Resuscytacji, 2010, ISBN 978-83-89610-10-2 .
- ↑ P.P. Dauchot P.P., J.S.J.S. Gravenstein J.S.J.S., Effects of atropine on the electrocardiogram in different age groups, „Clinical Pharmacology and Therapeutics”, 12 (2), 1971, s. 274–280, DOI: 10.1002/cpt1971122part1274, PMID: 5554942 [dostęp 2021-04-20] (ang.).
- ↑ AlainA. Bernheim AlainA. i inni, Atropine often results in complete atrioventricular block or sinus arrest after cardiac transplantation: an unpredictable and dose-independent phenomenon, „Transplantation”, 77 (8), 2004, s. 1181–1185, DOI: 10.1097/01.tp.0000122416.70287.d9, PMID: 15114081 [dostęp 2021-04-20] (ang.).
- ↑ Atropine Sulfate. Medical Countermeasures Database. CHEMM [online], U.S. Department of Health & Human Services [dostęp 2019-11-13] .
Bibliografia
- Podręczny słownik chemiczny, RomualdR. Hassa (red.), JanuszJ. Mrzigod (red.), JanuszJ. Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 44, ISBN 83-7183-240-0 .
- Mała encyklopedia medycyny, wyd. IV, t. I, Warszawa: PWN, 1988, s. 60, ISBN 83-01-08835-4 .
- Encyklopedia popularna, wyd. II, t. I, Warszawa: PWN, 1983, s. 171, ISBN 83-01-00000-7 .
Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.
- p
- d
- e
- p
- d
- e
- p
- d
- e
A03A – Leki stosowane w czynnościowych zaburzeniach jelit |
| ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
A03B – Alkaloidy pokrzyku i ich pochodne, preparaty proste |
| ||||||||||||
A03C – Preparaty złożone zawierające leki przeciwskurczowe i psycholeptyki |
| ||||||||||||
A03D – Preparaty złożone zawierające leki przeciwskurczowe i przeciwbólowe |
| ||||||||||||
A03F – Leki pobudzające perystaltykę przewodu pokarmowego |
|
- p
- d
- e
S01A – Leki stosowane w zakażeniach oczu |
| ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
S01B – Leki przeciwzapalne |
| ||||||||||||
S01C – Połączenia leków przeciwzapalnych z przeciwinfekcyjnymi |
| ||||||||||||
S01E – Leki stosowane w jaskrze i zwężające źrenicę |
| ||||||||||||
S01F – Leki rozszerzające źrenicę |
| ||||||||||||
S01G – Leki zmniejszające przekrwienie oraz przeciwalergiczne |
| ||||||||||||
S01H – Środki znieczulające miejscowo |
| ||||||||||||
S01J – Preparaty diagnostyczne |
| ||||||||||||
S01K – Preparaty pomocnicze w chirurgii oka |
| ||||||||||||
S01L – Leki stosowane w leczeniu zaburzeń naczyniowych oka |
| ||||||||||||
S01X – Pozostałe leki oftalmologiczne |
|
- p
- d
- e
V03AB – Odtrutki |
|
---|---|
V03AC – Czynniki wiążące żelazo |
|
V03AE – Leki stosowane w leczeniu hiperkaliemii i hiperfosfatemii |
|
V03AF – Leki zmniejszające toksyczność leków przeciwnowotworowych |
|
V03AG – Leki stosowane w hiperkalcemii |
|
V03AH – Leki stosowane w hipoglikemii | |
V03AN – Gazy medyczne |
|
V03AX – Inne produkty terapeutyczne |
|
V03AZ – Leki hamujące przewodzenie nerwowe |
- Universalis: atropine
- Catalana: 0222379
- DSDE: atropin