Tarczyn
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
Tarczyn z lotu ptaka, (2006) | |||
| |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | |||
Gmina | Tarczyn | ||
Prawa miejskie | 1353–1870, 2003 | ||
Burmistrz | Dorota Lisicka[1] | ||
Powierzchnia | 5,23[2] km² | ||
Wysokość | 140 m n.p.m. | ||
Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
| ||
Strefa numeracyjna | +48 22 | ||
Kod pocztowy | 05-555 | ||
Tablice rejestracyjne | od 2003 WPI | ||
Położenie na mapie gminy Tarczyn | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |||
Położenie na mapie powiatu piaseczyńskiego | |||
51°58′49″N 20°50′01″E/51,980278 20,833611 | |||
TERC (TERYT) | 1418064 | ||
SIMC | 0009478 | ||
Hasło promocyjne: 1000 | |||
Urząd miejski Juliana Stępkowskiego 1705-555 Tarczyn | |||
| |||
| |||
Strona internetowa |
Tarczyn – miasto w województwie mazowieckim, w powiecie piaseczyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Tarczyn. Do 1954 siedziba wiejskiej gminy Komorniki. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa warszawskiego. Był miastem duchownym[4].
Przez miasto przepływa Tarczynka, niewielka rzeka dorzecza Wisły, lewy dopływ Jeziorki. Według danych z 31 grudnia 2012 miasto miało 4121 mieszkańców.
Miasto założone w 1353 roku[5]. Miasto kolegiaty św. Jana w Warszawie w drugiej połowie XVI wieku[6], w 1406 roku stanowiło uposażenie proboszcza kapituły warszawskiej[7], w drugiej połowie XVI wieku położone było w powiecie tarczyńskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego[8].
Demografia
- Piramida wieku mieszkańców Tarczyna w 2014 roku[3].
Historia
Od XII do XIV w. był książęcą osadą targową i wsią parafialną oraz węzłem dróg południowego Mazowsza. Prawa miejskie uzyskał w 1353. W okresie konfederacji barskiej w okolicach działał oddział partyzancki Józefa Sawy Calińskiego. Podczas powstania styczniowego liczne potyczki, w wyniku represji w 1870 Tarczyn utracił prawa miejskie. W 1914 uruchomiono kolejkę wąskotorową łączącą Tarczyn z Grójcem i Warszawą. Na początku XX w. ośrodek ruchu ludowego, podczas II wojny światowej działalność oddziałów partyzanckich Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej.
Podczas okupacji hitlerowskiej, w grudniu roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1600 Żydów. 28 lutego 1941 zostali wywiezieni do getta w Warszawie, a stamtąd do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani[9].
Po zakończeniu II wojny światowej odbudowano zniszczenia, w 1953 uruchomiono kolej normalnotorową do Skierniewic. W 1968 uruchomiono duże Zakłady Przemysłu Owocowo-Warzywnego, w tym okresie rozbudowano fabrykę urządzeń handlowych[10]. 1 stycznia 2003, po 134 latach Tarczyn odzyskał prawa miejskie. W tym samym roku odłączył się od powiatu grójeckiego i przyłączył do piaseczyńskiego.
Dane ogólne
W Tarczynie znajduje się kościół z XVI w., pw. św. Mikołaja, zbudowany w stylu gotyckim. Znajdowała się tu siedziba firmy „Perffetii van-melle” produkująca m.in. cukierki Mentos.
Z Tarczynem związana jest m.in. Irena Sendlerowa (1910–2008), mieszkanka tego miasta w latach międzywojennych, która podczas II wojny światowej uratowała z getta warszawskiego ok. 2500 dzieci żydowskich. I. Sendlerowa – odznaczona m.in. Orderem Orła Białego, medalem „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata” i Orderem Uśmiechu. Była zgłoszoną polską kandydatką do Pokojowej Nagrody Nobla. W połowie 2007 władze samorządowe gminy Tarczyn przyznały I. Sendlerowej wyróżnienie Honorowy Obywatel Miasta Tarczyna.
Gmina Tarczyn to miejsce posiadające liczne atrakcje, np. wspomniany gotycki kościół pw. św. Mikołaja w Tarczynie, modrzewiowy kościółek z 1538 w Rembertowie, lasy Chojnowskiego Parku Krajobrazowego, unikalne ekosystemy Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, stadniny koni, bazę turystyczną oraz kursującą kolejkę wąskotorową z 1914 roku, która nadal przewozi turystów i jest najcenniejszym miejscowym zabytkiem techniki.
W latach 1997–2010 nagrywano tu serial Złotopolscy[potrzebny przypis].
Edukacja
- Publiczne Liceum im. Ireny Sendlerowej w Tarczynie, ul. Księdza Czesława Oszkiela 1
- Zespół Szkół im. Szarych Szeregów w Tarczynie, ul. Szarych Szeregów 8
- Publiczna Szkoła Podstawowa im. Juliana Stępkowskiego w Tarczynie, ul. J. Stępkowskiego 11
Transport
Przez miasto przebiega trasa międzynarodowa E-77 i linia kolejowa nr 12 Łuków – Skierniewice. Na wschód od Tarczyna znajduje się stacja wąskotorowej Grójeckiej Kolei Dojazdowej.
Wspólnoty wyznaniowe
- Kościół rzymskokatolicki (dekanat tarczyński):
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Tarczyn (Sala Królestwa)[11]
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Wyniki w wyborach Burmistrza Tarczyna. [w:] Wybory Samorządowe 2024 [on-line]. Wybory.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-05-08)].
- ↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: ''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.)'' [online] [dostęp 2009-10-01] .
- ↑ a b Tarczyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Polska XVI wieku, t. V Mazowsze, Warszawa 1895, s. 38.
- ↑ Stanisław Pazyra, Geneza i rozwój miast mazowieckich, Warszawa 1959, s. 112.
- ↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1973, s. 95.
- ↑ Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom X województwo warszawskie, zeszyt 5 powiat grójecki, pod redakcją Izabelli Galickiej i Hanny Sygietyńskiej, Warszawa 1971, s. 65.
- ↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, [b. n. k.]
- ↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 452 .
- ↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński "Mazowsze, mały przewodnik" Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 249-250
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05] .
Bibliografia
- Jerzy Golański: Z dziejów Tarczyna, ROK, Tarczyn, ISBN 83-908607-0-8.
- Jerzy Golański: W dawnym Tarczynie, ATU, ISBN 83-915521-0-1.
Linki zewnętrzne
- Tarczyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 166 .
- Urząd Miasta Tarczyn
- Gmina Tarczyn
- "Tacy byliśmy jeszcze wczoraj..." : ziemia tarczyńska na starej fotografii
- p
- d
- e
- p
- d
- e
- Siedziba gminy: Tarczyn
Wsie |
|
---|---|
Osady |
|
Oficjalne cz. wsi |
|
Nieoficjalne części wsi |
|
Miejsc. zniesione |
|
- p
- d
- e
Miasta | |
---|---|
Gminy miejsko-wiejskie |
|
Gminy wiejskie |
|
- p
- d
- e
- Siedziba powiatu – Grójec
Przynależność wojewódzka |
|
---|---|
Miasta |
|
Osiedla (1954–72) |
|
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75) |
|
Gromady (1954–72) |
|
- p
- d
- e
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
- GND: 4608185-9